گلی بود. گلدونی بود. باغی بود. باغبونی بود. مادری بود. پسری بود. اسم مادر ریحانه خاتون بود. ریحانه خاتون یه مادر ساده دل بود که دلش مثل آب زلال و مثل آینه صاف بود.
اون یه پسر یه ساله داشت که خیلی دوسش داشت.
هر روز توی خونه راه می رفت و براش می خوند : یک ساله ام . گل خونه ام.
یه روز گاو حنایی باغ بغل صدای ریحانه خاتون رو موقع آواز خوندن شنید.
اومد کنار پنجره وسرش رو آورد تو و گفت ما . مبارکه ریحانه خاتون. شنیدم پسرت یه ساله شده.
ریحانه خاتون با خوشحالی گفت بله یک سالش شده
یک ساله ام
گل خونه ام
گاو گفت : ما ! حالا می تونه راه بره.
ریحانه خاتون گفت نه هنوز نمی تونه راه بره. هنوز خیلی زوده.
گاو گفت : ما! گوساله من یه روزشه اما می تونه راه بره. پسر یه روزه من از پسر یه ساله تو زرنگتره.
ریحانه خاتون وقتی که اینو شنید ناراحت شد. به پسر کوچکش نگاه کرد و با خودش گفت چرا گوساله ره میره. پسر من راه نمیره. همین موقع گوسفند و بره اش اومدند کنار پنجره و گفت : بع بع مبارکه ریحانه خاتون. می گفتی پسرت یه ساله شده ، مگه نه.
ریحانه خانون با خوشحالی گفت : بله
یک سالم
گل خونم
گوسفند گفت : بع بع حالا خودش می تونه غذا بخوره؟
ریحانه دستی به موهای پسرش کشید و گفت : نه. هنوز نه. باید یه کم دیگه صبر کنیم.
گوسفنده گفت : بره من یه ماهشه اما خودش غذا می خوره. بره یه ماهه من از پسر یه ساله تو زرنگتره
ریحانه خاتون باز هم ناراحت شد و به خودش گفت : چرا بره گوسفند خودش غذا می خوره اما پسر من نه.
قطعا بزرگترین سرمایه هر شخصی خود اوست سرمایه گذاری روی استعدادهای هر شخصی می تواند به شناخت بهتر او توسط خودش، خوشحالی بیشتر، چالش های همگون با ذهن و ذایقه او منجر شود که در نهایت این رضایت های فردی می تواند به رضایت های اجتماعی نیز منجر شود.
قطعا زمانی که زندگی نامه افراد بزرگ را می خوانیم به این نتیجه می رسیم که آن ها از کودکی علاقمند به حیطه های خود بوده اند و از کودکی در این زمینه ها فعالیت کرده اند.
در ادامه درباره دو فرد تاثیر گذار در استعدادیابی بر می خوریم، جانسون اوکانر استعدادیابی شغلی در بزرگسالان و هوارد گاردنر استعدادیابی کودکان را مطرح کردند.
هوارد گاردنر می گوید: استعداد ذاتی بوده، در ۳ سالگی و ۳۰ سالگی استعداد در ما یکسان خواهد بود و عدد IQ را کشف کرده و در زمینه استعدادیابی فعالیت های بسیاری انجام داده است.
می توان مسئله استعدایابی را با این سوال پاسخ داد که، چرا برخی افراد در حیطه های هنری، شغلی، شخصیتی، ورزشی و ارتباط عمومی افرادی موفق هستند در صورتی که برخی دیگر تا میانه های زندگی هنوز علاقمندی های خود را پیدا نکرده اند؟ آیا واقعا ریشه این سوال در استعدادیابی است؟
در ادامه این مقاله انواع استعدادها را توضیح داده و برای هر کدام مثال هایی می آوریم تا موضوع برای خانواده ها قابلیت درک بیشتری پیدا کند.
خانم بیتا صدیقیان با بیش از ۱۵ سال فعالیت در زمینه استعدادیابی کودکان قبول زحمت کرده اند و ما را در تولید محتوای مربوطه یاری رسانی کرده اند.
این مطلب ابتدا بصورت جزئی با طرح چند پرسش شروع شد ولی به مرور با استقبال خانواده های گرامی، به مرور پرسش های بیشتری جمع آوری شد که با طرح دوباره آن ها خانم صدیقیان پاسخ های تکمیلی تری بصورت پادکست برای ما تولید کردند.
اگر بخواهیم خیلی کلی راجع به استعداد یابی صبحت بکنیم می توانیم استعدادیابی را بدین شکل تعریف کنیم.
استعدادیابی فرآیندی است برای شناسایی و کشف و توانایی های بالقوه ای که در هر فرد به شکل ذاتی وجود داره.
استعداد یابی کمک می کنه به شکوفایی و بالفعل شدن هرچه بیشتر این استعدادها و تبدیل اونها به مهارت فوق العاده ای که احساس خشنودی و رضایت مندی و کار آمدی رو در فرد ایجاد می کند و در پی آن؛ و در ادامه پس از ایجاد این احساس خوشایند در فرد این احساس به جامعه نیز انتقال پیدا می کند.
جانسون اوکانر اولین شخصی بود که دید افرادی که در شرکت جنرال موتورز کار می کنند بسیار خسته و ناخوشحال سر کار خود حاضر می شوند، او دلیل این امر را با پاسخ "عدم رضایت از کار، عدم استعداد در کار مربوطه و ..." دریافت کرد.
سپس جانسون اوکانر به افراد مختلف گلچین شده ای این امکان را داد که در هر فضایی که فکر می کنند موثر تر هستند فعالیت کنند و نتیجه این امر شگفت انگیز بود.
پس از آن جانسون اوکانر به استعداد افراد در کارهای مختلف پی برد حال در پروسه ای دیگر ۴۰ سال بعد هوارد گاردنر طی تحقیقات و آزمایشات فراوانی به این نتیجه رسید که افرادی که جانسون اوکانر در سنین میانسالی استعدادیابی کرده در کودکی هم همان استعدادها را دارند.
به همین دلیل هوارد گاردنر استعدادیابی در افراد را از سنین کودکی ۳ تا ۶ سال شروع کرد و نتیجه های حیرت انگیزی از این استعدادیابی گرفت.
پاسخ به این پرسش بله است، با توجه به این پرسش می توان به پرسش بعدی نیز پاسخ مثبت داد. استعداد ذاتی هست پس از بدو تولد استعداد در کودکان نهفته است و کار استعدادیابی می تواند درباره کودکان انجام شود.
پاسخ خانم صدیقیان: بله کاملاً ذاتی؛ با ما بدنیا میاد من به عنوان یک انسان ممکن در یک بخشی قویی تر عمل کرد داشته باشم و در بخشی ممکن عملکرد متوسطی داشته باشم و در جایگاهی دیگر ممکن است که ضعیف باشم.
پس هیچ تفاوتی در استعداد یک کودک در ۱۲ سالگی و ۲۰ سالگی نباید باشد؟
میخوام به شما بگم که آنچیزی که با ما بدنیا میاد به عنوان ذات ما و به عنوان چیزی که باهاش آفریده شدیم؛ خیر تغییر نمیکنه.
چیزی که ما در ظاهر میبینیم تغییر میکنه؛ آموزشها و مهارتهایی است که ما کسب میکنیم.
ممکن است من با یک استعداد خاص بدنیا بیام اما متاسفانه در شرایط و محیطی قرار نگیرم که این استعداد رو پیدا کنم و شکوفا کنم و به اون بپردازم دقیقا ممکن در محیطی قرار بگیرم که بدنیا اومدم اصلاً نابود بشه و در ضمیر ناخودآگاه من مدفون بشه و اصلاً بیرون نیاد.
من ممکن مهارت دیگه ای رو کسب بکنم و در اون مهارت ممکن است فرد موفقی باشم و یا نه فرد متوسطی باشم. پس اگر ما استعدادیابی نشویم اینطور نیست که آدم موفق و کارآمدی نباشیم.
آنچه که مسلم است هوش برتری که ما داریم و استعدادی که ما بدنیا میایم در ۳ سالگی و در ۷ سالگی در کنار من هست و با من زندگی میکنه.
آیا شرایط محیط ؛ خانواده، جامعه به من این فرصت رو میده که هوشم رو به مرحلهای برسونم که از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل بشه. یا نه؟
اون دیگه واقعاً شانس و یا اقبال من در مسیری که خودم برای خودم در بزرگسالی تعریف می کنم میتونه خیلی توش دخیل باشه. شاید در کودکی دست من نباشه اما اگر آروم آروم زمانی که به سن بلوغ میرسم و وارد جوانی دارم میشم خودم به خودم کمک بکنم که استعدادمو پیدا بکنم و در مسیر درست قدم بزارم.
بسیار از خانواده ها نسبت به فعالیت های مرتبط با کودک مثل استعدادیابی، درمان، آموزش هنر و ... خوش بین نیستند و تصور می کنند این روش ها بیشتر بر روی فعالیت های تجاری متمرکز هست تا کودکان آن ها.
اما پاسخ این است که در برخی موارد موسسات با تمرکز روی ابعاد مالی خانواده ها کودک و مسائل مرتبط با او را در اولویت های بعدی قرار می دهند.
قطعا استعدادیابی با یک پرسش نامه و فرآیند های چند ساعته و جست و گریخته روزانه قابل شناسایی نیست. نیازمند در محیط بودن و سنجش های مختلف برای کودکان است.
در این میان برخی از موسسات با دانش مقروضانه خود به این عدم اعتماد خانواده ها به علوم انسانی دامن می زنند.
با طراح پرسش هایی بدین منوال که کودک ۳ ساله جهان بینی خاصی ندارد چطور ممکن است او بتواند درباره استعدادهای شخصی در خودآگاهش به شما اطلاعاتی ارائه دهد.
براس رفع ابهامات درباره استعدادیابی کودکان این قسمت را با پرسش زیر شروع می کنیم.
آیا استعدادیابی از کودک ۳ تا ۶ ساله ای که دید کامل به جهان هستی نداره درست و عملی است؟
پاسخ خانم صدیقیان:بله. کار و فرآیند استعداد یابی را می توان از ۳ سالگی برای کودک شروع کرد. تاکید میکنم روی کلمه ی فرآیند و یا پروسه. شروع استعدادیابی از ۳ سالگی امکان پذیر است اما این پروسه حداقل یکسال زمان می برد.
کودک سه ساله که وارد مرکز استعداد یابی میشه حداقل یکسال برای تجربه کردن، آموختن و جنبه های مختلف محیط اطراف را دیدن، شنیدن و با حواس مختلف پنجگانه تجربه کردن در کنار مجموعه هست.
بدن منوال نیست که با یک لحظه مشاوره یا یک پرسشنامه بخواهیم کار استعداد یابی برای یک کودک انجام شود این یک پروسه کاملاً پیچیده ای هست.
پروسه استعدادیابی، شامل زمان می شود و نیازمند فعالیت مختلفی برای سنجش کودک هست تا به نتیجه های ممکن که برای استعدادیابی مورد نظر هست برسیم.
خب شاید یک ذره بعید بیاد که ما فرزند ۳ سالمون رو بخواهیم استعداد یابی بکنیم. میخوام این رو خدمتتون بگم که هرچقدر کودک به دور از آموزشهای مستقیم باشه و وارد مرکز استعدالدیابی باشه به گونهای که هیچگونه آموزش مستقیم و غیرمستقیمی از قبل نگرفته این کار راحت تر صورت خواهد گرفت.
در قسمت جلوتر صحبت از این می شود که تمام افراد استعداد برای یادگرفتن نقاشی دارند اما کسی که نقاشی او ما را مجذوب خود می کند قطعا کسی هست که استعداد نقاشی دارد. می توان همین مثال را نیز به حیطه های دیگر مثل موسیقی، ورزش و ... گسترش داد.
بچه ها فرزندان گلی که ممکن در یک بخش آموزش دیده باشند با توجه به اینکه ما مبنا کارمون براساس هوش های ۸ گانه هست و تحلیل رفتار کودک در موقعیتهای مختلف براساس هوشهای ۸ گانه؛ اگر فرزندی به مجموعه ما بپیونده مثال مثلا قبلاً ممکن کلاس زبان انگلیسی رفته باشه و یا کلاس موسیقی رفته باشه و یا ورزش مختلفی رو تجربه کرده باشه یک ذره کار ما رو سخت میکنه و دورتر میکنه اونهم به دلیل این هست که مهارتها و آموزشها همه ی بچه ها اونها رو یاد می گیرند ولی ما میخوایم استعداد و اون هوش نهفته و هوش برتر کودک رو پیدا بکنیم.
وقتی مسائل مختلف به کودکان آموزش داده می شود، پیدا کردن هوش ابتدایی او در فرآیند استعدادیابی سخت می شود.
هوش های چندگانه در مطلبی دیگری به تفصیل توضیح داده شده و با مثال هایی درباره تک تک هوش ها به توضیح آن ها می پردازیم، شما هم می توانید متن مطلب مربوطه را در کمتر از ۱۰ دقیقه خوانده هم به پادکست آن گوش فرا دهید.
پس پاسخ به این سوال که آیا بچه ای که زندگی شهری رو تجربه کرده و یا زندگی خانوادگی رو و یا اصلاً تجربه ای داره یا نداره میشه که استعدادیابی بشه؟
عرض بر این هست که حتماً این اتفاق خواهد افتاد. چون ما اصلاً نیازی به اون تجارب نداریم، ما نیازی نداریم که فرزند ما در مکان های مختف تجربه های مختلف رو کسب کرده باشه؛ تازه شروع یک فرآیند و یک پروسه ای قرار اتفاق بیفته که در طول این مسیر حداقل یک ساله ما استعداد کودک که به شکل ذاتی به دنیا اومده رو پیداش خواهیم کرد.
سن استعدادیابی در کودکان بین ۳ تا ۶ سالگی ایده آل ترین زمان استعدادیابی کودکان است البته بایستی توجه داشت که کودکان تا این سنین آموزش مستقیمی مثل موسیقی یا نقاشی دریافت نکرده باشند و ذهن آن ها برای دریافت اطلاعات جدید تازه و بکر باشد.
منظور من از طرح این پرسش بیشتر رسیدن به این مفهوم مشترک است که هوش برتر من در طول زمان تغییر نمی کند. پس اگر کودکی در ۳ سالگی دارای هوش برتری هست قطعا در ۲۰ سالگی هم همان هوش هوش برتر او بوده است.
پس خوشا بحال کودکی که در سن ۳ یا ۴ سالگی استعدادیابی میشه و مسیر براش مشخص می شود و خوشا بحال خانواده ای که این فضا رو برای کودکشون فراهم می کنند که فرزندشون از همون ابتدای کودکی در مسیر درست و میانبر قرار بگیرد.
زیرا وقتی من فرزندم استعداد یابی میشه زبان من، جسم من، جان من حتی دارایی های نقدی من به هرز نمیره، آزمون و خطای کمتری انجام می دهم و با صرف انرژی کمتر و زمان کوتاهتر به نتیجه و دستاورد بیشتر و بسیار بسیار بالاتری خواهم رسید.
پس خوشا بحال کسی که توی این فضا قرار بگیرد و به ۱۲ سالگی یا به ۲۰ سالگی نرسده مشخص بشه که این عزیزم تو چه فضایی می تواند بهترین عملکرد رو داشته باشد.
قطعا از آنجایی که استعداد ذاتی هست در هر سنی استعداد مربوطه در ما وجود دارد، استعداد برتر ما مشخص است پس ۳ سالگی و ۱۲ سالگی و ۲۰ سالگی ندارد در هر مقطع زندگی استعدادهای ما پایدار هستند.
خدمت شما عرض شود که ما باتوجه به اینکه، ما در فضای استعدادیابی از نظریه گوارت کارنر استفاده می کنیم. و براساس نظریه ایشون ابتدا ۷ نوع هوش رو مشخص فرموده بودن و بعد هوش دیگری بهش اضافه شد که بهش هوش هشتم و مجدداً با پژوهش ها و تحقیقات یک هوش دیگه رو هم اضافه کردن اما بعد دوباره اون رو تو دسته بندی های دیگه قرار دادن.
اگر بخوایم نام ببریم هوشهای ۸ گانه رو ، اول من این رو توضیح بدم که گارنر، پس از پژوهش تحقیق فراوانی که انجام داد و رفتارهای کودک رو در فضاهای مختلف بررسی کرد به این نتیجه رسید که مغز هر انسان قابلیتهای بی شماری برای یادگیری داره.
گارنر فردی بود که بحث IQ رو بتنهایی یعنی به دست آوردن عددهوش رو فقط بعنوان یک درجه اندازه گیری در نظر گرفت و مشخص کرد که این عدد می توانه در کنار چیزهای دیگه کمک کننده باشه اما به تنهایی مشخص کننده ی مسیر فرد نیست.
پس از پژوهشها و تحقیقات فراوان و استفاده کردن از فضاهای و تجربه کردن فضاهای نولوژی و اعصاب و تلفیق روانشناسی و علم اعصاب و بررسی های مختلف روی مغز انسان به این نتیجه رسید که هر کودکی که بدنیا میاد حداقل دارای ۸ نوع هوش است
این ۸ نوع هوش عبارتند از،
هوش زبانی و کلامی
هوش منطقی و ریاضی
هوش بصری و فضایی
هوش موسیقی یایی
هوش بدنی و جنبشی
هوش درون فردی
هوش برون فردی
هوش طبیعت گرایی
بعدها هوش هستی شناسی به این لیست اضافه شد ولی مجدداً در این حیطه ها اقدام شد.
جای بسی خوشحالی است که هنوز هوارد گاردنر زنده است و ما می توانیم از تحقیقات علمی او استفاده کافی و وافر را ببریم.
این دسته بندی، هوشها از نظر گوارت کارنر که این فضا در محیط استعداد یابی به شکل جداگانه برای کودک فراهم میشه و امکان تجربه کردن محیط های آموزشی برای کودک ایجاد می شود برای اینکه که بتونیم به بهترین شکل ممکن هوش برتر کودک را پیدا کنیم.
همه انسان ها با هوش های هشت گانه به دنیا می آیند. علت تفاوت های رفتار ما با هم و علت تفاوت عملکرد انسان ها با هم در استفاده از هوش برتر آن هاست.
اگر دانش آموزی در رشته ی ورزشی عملکرد خیلی خیلی خوببی دارد اما نقاش خوبی نیست و یا اگر دانش آموز دیگری در نوشتن دیکته، انشا یا درس ادبیات عملکرد خوبی دارد اما در مقابلش ریاضیات خیلی خوبی نداره؛ بطور واضح پاسخش مشخص هست که هوش برتر اون در این بخش ها بهتر داره کار میکنه و بالاتر است.
حال تصور کنید دو کودک در کلاس نقاشی ثبت نام کنند نفر اول فردی با هوش متوسط بصری فضایی و هوش برتر موسیقیایی دارد و دیگری فردی با هوش برتر بصری فضایی است، هر دو کودک در کلاس، نقاشی را یاد خواهند گرفت اما در پایان چند ترم نقاشی کودکی که با هوش بصری فضایی نقاشی ای را کشیده است با کودکی که هوش موسیقیایی بالایی دارد قابل مقایسه نیست. کودک اول کارش را خوب انجام داده است اما کودک دوم از یک سوژه یکسان یک نقاشی شگفت انگیز و زیبا کشیده است با ریزه کاری های بیشتری کشیده است که می توان گفت او اثری هنری خلق کرده است.
این به این معنی نیست که فردی که هوش موسیقی یایی دارد نمیتواند نقاش بشود، نه اصلا اینطور نیست.
اگر ما از دیدن هنر کسی شگفت زده می شویم قطعا مطمئن باشیم که آن هنرمند دارای استعداد ذاتی مربوط به آن هنر است، اتفاق هایی که توی فضای هنر و توی فضای نوشتن کتاب ها و یا رمان ها و یا توی فضای ریاضیات و یا توی فضای ورزش می افتد و افراد رو به نقطه ای و جایگاهی میرسونه و حیرت زدهتون میکنه دقیقا اون نقطه ای هست که استعداد یا هوش برتر داره خودش رو نشون میده.
خب یک توضیحات خیلی مفصلی داره و من سعی می کنم به شکل خیلی خلاصه، نظریه اوکانر رو براتون توضیح بدم و یک مقایه ای بکنیم با نظریه هوارد گاردنر.
اول اینکه جانسون اوکانر خیلی قبل تر از گاردنر مساله استعدادیابی را مطرح نمود و اعلام کرد که من قربانی استعدادیابی نشدن بودم و خودش رو قربانی استعداد یابی نشدن می دانست و می گفت اگر من کودک بودم و استعدادیابی می شدم، قطعا زندگی دیگه ای رو تجربه می کردم.
آقای جانسون اوکالر متولد سال ۱۸۹۱ هستند که فارغ التحصیل رشته فلسفه از دانشگاه هاروارد هستند و همینطور توی زمینه ی ریاضیات و ستاره شناسی هم بسیار متبحر بودند اما مسیر زندگی و شغلی ایشون، آقای اوکالر را به سمت صنعت و کارخانه ی جنرال الکتریک رسوند و در واحد مهندسی برق جنرال الکتریک مشغول فعالیت شدن، ایشون در سال ۱۹۲۲ به عنوان مهندسی انسانی کار استعدادیابی کارمندان جنرال الکتریک رو شروع کردند.
تئوری جانسون اوکانر این بود که هرکسی کاری را انجام دهد که عاشقانه آن را دوست دارد. او با مدیران بالا دستی جنران موتورز وارد مذاکره شدند و آن را مجاب کردند که کارمندان در جایگاهی به کار گرفته شوند که احساس بهتری دارند و آدم های موثرتری هستند پس در نتیجه محیط کار پویاتری خواهند داشت که نتیجه آن خروجی بهتر و بیشتری در مجموعه جنرال موتورز خواهد بود..
یکی از تفاوتهای عمده جانسون اوکانر با هوارد گاردنر این هست که متاسفانه آقای اوکانر استعدادیابی را برای بزرگسالان در زمینه استعدایابی شغلی به کار بردند. درحالی که هوارد گاردنر از پیش دبستانی و مدرسه کار استعدایابی کودکان را شروع کرده است.
قطعا مشخص است که اگر کار استعدادیابی کودکان از مراحل ابتدایی کودکی او شروع شود قطعا مسیر مستقیم تر و کم اشتباه تری را کودک طی خواهد کرد و به عبارت دیگر در مسیر صحیح تری قرار می گیرد. در این صورت هزینه وقت، انرژی، تلاش، کوشش و مالی خانواده ها به حداقل می رسد.
خیلی خلاصه به بررسی تست آیتم های لیست اوکانر می پردازیم، چون بعدا مطلب کامل تری برای تست جانسون اوکانر تولید خواهیم کرد که در آن نیز دوباره این چنین گفت و گویی را ادامه خواهیم داد ولی این تست بسیار شبیه به روش استعدادیابی هوارد کاردنر است در روش استعدادیابی است.
جانسون اوکانر اومده ۱۲ آیتم رو با استعدادیابی بزرگسالان سنجیده است که در اینجا به بررسی آن ها می پردازیم:
استعداد تجسم فضایی و درک ساختارها
استعداد استقرایی
ایده پردازی
استعداد خواندن سریع
استعداد استدلال و تحلیل
استعداد کار کردن با اعداد
سیلوگرام
استعداد طراحی
استعداد تشخیص و تفکیک رنگ ها
استعداد نگاه به جلو
استعداد کار با انگشتان
استعداد موسیقی و تشخیص صدا.
همونطور که مستحضر هستید بسیاری از بخش هایی که جانسون اوکانر در روش استعدادیابی (شغلی) بزرگسالان مطرح کرده توی گروه های هوش های برتر هشت گانه هوارد گاردنر قرار می گیرد.
مثلا استعداد تجسم فضایی و درک ساختار ها معادل گروه بصری فضایی، سیلوگرام معادل هوش کلامی و زبانی و استعداد استدلال تحلیل اعداد باز معادل هوش منطقی و ریاضی است.
بنابراین خیلی شبیه هستند اما تفاوت عمده نظریه هوارد گاردنر و جانسون اوکانر در استعدادیابی (شغلی) بزرگسالان و استعدادیابی در کودکان است.
هوارد کاردنر نظریه خود را در سال ۱۹۸۳ در شرکت جنرال موتورز عمومی کرده و اجرا نمود اما نظریه جانسون اوکانر در سال ۱۹۲۲ یعنی تقریبا ۴ دهه بعد معرفی شد و عمومیت پیدا کرد، در این ۴ دهه قطعا افراد بیشتری تحت استعدادیابی هوارد کاردنر قرار گرفته اند.
بسیاری از مدارس و آموزشگاه ها و همینطور مهد کودک ها یا پیش دبستانی ها، طبق نظریه ی هوارد گاردنر فعالیت شان را شروع کرده اند، بسیاری در تعلیم و تربیت مورد پذیرش افراد در سیستم های آموزشی است. باتوجه به همه جانبه بودن و از سنین کودکی قابلیت اجرا بودن آن دست افراد در استعدادیابی ها را می دهد و پتانسیل فعالیت ها رو خیلی گسترده تر می کنه و آیتم هایی که میشه براش تعریف کرد و فضاها و مکانهایی که میشه برای استعداد یابی تعریف کرد؛ خیلی گسترده هست.
نظریه هوارد گاردنر در استعدایابی امکان بررسی دقیق تر و استعدادیابی غنی تری رو میدهد.
گواهینامه هر شکلی می تواند باشد، به شکل دفترچه یا به شکل کارت. اون چیزی که مهم است رتبه بندی هوش های ۸ گانه کودک است که در این لیست آورده شده است.
داخل گواهینامه کودک عمدتاً اول نقاط مثبت و هوشهای برتر کودک مشخص می شود که در طول یکسال حداقل یک تا دو نوع از هوش برتر کودک کاملاً مشخص می شود و همینطور نقاط ضعف کودک رو نیز بایستی برای خانواده ها مشخص بکنیم که اگر نیاز هست که روی نقاط ضعف کار بیشتری بشه خانواده ها در جریان باشند.
گواهینامه به ما این اطلاعات رو میده که هوشهای برتر تو چه زمینه هایی در چه رشته های تحصیلی و چه مشاغلی و در چه مهارتی کودک می تواند فعالیت داشته باشه و یک دورنمایی از آینده کودک را مشخص می کند.
در این حالت خانواده ها می توانند برنامه ریزی درقیق تری داشته باشند.
اما خانواده هایی که این مطلب را می خوانند در جریان باشند که فرزند شما اگر در رشته موسیقی رتبه اش ۶ یا ۷ بود نه اینکه اجازه ندیم که اون موسیقی یاد نگیره و یا براش اون محیط رو فراهم نکنین، اما بهتر است سرمایه گذاری را بذاریم روی هوش برتر کودک.
اگر می بینم که هوش منطق ریاضیش بالاتر خب واقعا این کار انجام بدم. اگر می بینم هوش بصریش بالاتر خب برنامه ریزی بکنم که در اون فضا عملکرد بیشتری داشته باشه.
این برنامه رو در طول اوقات تحصیل و همینطور اوقات فراغت کودک برنامه ریزی بکنم که به بهترین شکل عملکرد داشته باشد.
این قسمت را با پرسشی شروع می کنیم که کودکان ما در سنین ۳ تا ۶ سال استعدادیابی شده است، گواهینامه مرتبط را دریافت کرده است؛ مسیر زندگی آیندش روشن تر شده است اما با توجه به نظام آموزش و پرورش کشور ما
شرایط کودک ما چه می شود؟
آیا کودکان ما دچار تناقض نمی شوند؟
آیا این استعدادیابی او را تافته ای جدا بافته از سایر کودکان اطراف خود نمی کند؟
اگر کودک من هوش موسیقیایی داشته باشد اما سیستم آموزش و پرورش ما در خود چنین هوشی را پرورش نمی دهد، ما باید چه کنیم؟
متاسفانه سیستم آموزش و پرورش کشور ما مبتنی بر پایه سمعی و بصری تهیه شده اند و دیگر حوزه های توانایی و هوش ای ما مورد استفاده قرار نمی گیرند و اگر هم بخواهیم بحث هوش های ۸ گانه را نادیده گرفته و فقط به حواس ۵ گانه مان رجوع کنیم.
از حواس ۵ گانه مون فقط ۲ تای آنها که دیدن و شنیدن هست بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و متاسفانه باز ارزیابی های این سیستم، نمره دهی و صد البته ملاک تشخیص و مقایسه ما ناقص و محدود بوده و بر پایه این دو نوع مهارت و حس تشخیص داده می شود.
در کشور ما اگر دانش آموزی برنامه ریزی درسی ش به گونه ای باشه که در درس ریاضیات یا در درس دیکته؛ انشا، به نحوی بهتر از بقیه عملکرد داشته باشه، فرد ممتازی شناخته می شود.
در حالی که نظریه هوارد گاردنر یک خط بطلان و ضربدر بزرگی روی این قضیه می کشد، باتوجه به اینکه تمام این مهارت ها از طرف مغز انسان هداست می شود در نتیجه افراد برتری ای نسبت به دیگری نخواهند داشت.
درگذشته، چنین به نظر می آمد که اگر فردی، ریاضیدان، پزشک یا فیزیکدان بشود قطعا این فرد بسیار بسیار باهوش تر از یک خیاط،نجار و یا یک مکانیک، شمرده می شود.
در حالی که الان طبق این نظریه همه ی افراد بسیار هوشمند هستند ولی بسته به نوع هوش برترشون با همدیگر برخورد می کنند.
اگر فردی در هرگونه مهارتی، خیاطی، نقاشی، مکانیکی، و ... هوش برتر داشته باشد و بخواهد در آن رشته ها فعالیت کند اصلاً اینطور نیست که فرد هوشمندی نیست بلکه نوع هوش برترش متفاوت و در نتیجه عملکرد او متفاوت خواهد شد و رشته ای که انتخاب می کنه قاعدتاً متفاوت خواهد بود.
چه بسا که یک آهنگر خیلی خوب در کار خودش می تواند شگفتی ساز شود و یا یک نقاش خیلی خوب و یا یک مجسمه ساز خیلی خوب می تواند شگفتی را ایجاد کند.
لزوما این نیستش که حتما فرد باید مهندس یا دکتر باشد که افراد به چشم نابغه به او نگاه کنند.
افرادی که فوتبالیست هستند هم می توانند بصورت خیره کننده ای شما را به وجد بیاورند.
آیا واقعا شما مثال های دیگری از افرادی در کارهای غیر از مهندسی و پزشکی نمی شناسید که با هنرشان شما را به وجد بیاورند؟ مثل خیاط حرفه ای لباس زنانه؟ نجار حرفه ای؟ کابینت ساز حرفه ای؟ نقاش ماهر خانه؟
متاسفانه حالا این اتفاق در سیستم آموزشی کشور ما نمی افتد و اگر فرزند ما شانس همراهیش کنه و هوش منطقی ریاضی، هوش زبانی و کلامی بالاتری داشته باشد مورد توجه معلم، مدیر، ناظم و ... افراد قرار خواهد گرفت و تشویق های بیشتری را نیز دریافت خواهد کرد.
آیا این کودک می تواند در جامعه نیز به همین روال موفقیت خود ادامه دهد؟ جامعه ای که نیازمند ترکیبی از تمامی هوش ها و حواس برای زندگی کردن و متعادل نگه داشتن زندگی است؟ چقدر افرادی را دیدید که در دانشگاه افراد موفقی هستند ولی در صنعت، خانواده و جامعه افرادی زیر متوسط هستند؟
اما این دلیل نمی شه که ما کودکان و مسئولیت های خود به عنوان مادر و پدر ها بزرگترین مسئول های زندگی آن ها رها کنیم و به این قضیه مهمی رسیدگی نکنیم، علی رغم اینکه در سیستم آموزشی کشور ما کمتر روی این مساله تمرکز گذاشته می شود و الان مدارسی هستند که تا حدودی دارن تلاش می کنند برای اینکه بخش مهارت آموزی مبتنی بر هوش های کودکان را در برنامه های آموزشی شون بگنجانند و توجه بیشتری به این مسئله داشته باشند.
اما ما حتی اگر در نظر بگیریم که در مدارس کودکان ما تمرکز روی استعداد برتر او کمتر انجام می شود، دلیل نمی شه رها کنیم و ما باید کار استعدادیابی برای کودکانمانمان را انجام بدیم، تا در طی این پروسه مشخص بشود که هوش برتر و استعداد ذاتی کودک ما در چه چیزی هست.
در کنار آن بخش آموزشی که ما در سیستم آموزش و پرورش رسمی کشورمون داریم هم بایستی طی شود.
برداشت شما از این مطلب این نباشد که مدارس و نظام آموزش و پرورش ما نظامی فاقد استانداردهای لازم است. قطعا اگر استعداد برتر کودک شما هوش موسیقیایی او هست بایستی علوم ریاضی را نیز دریافت کند که پایه و اساس موسیقی بر ریاضی بنا شده است.
یا اگر هوش برتر کودک شما در استدلال و تحلیل است قطعا بایستی از تمامی علوم دانش کافی را داشته تا بتواند در زندگی خود و رشته کاری خودت استدلال ها و تحلیل مناسبی ارائه دهد و او فرزند شما جدا از اینکه بایستی با نظام آموزشی هم مسیر باشد بلکه باید فراتر از آن به مطالعه و کاوش بیشتری بپردازد.
برای مثال اگر در کلاس علوم درباره مبحث ساده ای مثل فسیل حیوانات صحبت می شود، کودک دارای هوش استدلال و تحلیل بهتر است بیشتر و جلوتر از کلاس این موضوعات را مورد بررسی قرار دهد.
حتی اگر هوش برتر کودک ما در مدرسه قابل پرداختن بهش نیست می توانیم در کلاس های فوق برنامه این کاستی ها را پوشش دهیم، چه تو بخش موسیقی، شطرنج، مجسمه سازی، ادبیات و قصه گویی نمایش و هزاران هزاران کلاسی که می تونه برای ما طراحی شده باشه در خارج از سیستم آموزش و پرورش برای اینکه ما اون مهارت رو بیشتر کسب کنیم و استعداد و هوش برتر خودمان را تغذیه و تقویت کنیم.
پس بهانه نظام آموزش و پرورش را فراموش کنید و تلاش خود را برای جهت دهی درست به کودک خود انجام بدهید، در حالی که این وظایف ما و مسئولیت ما رو سنگین تر می کند برای اینکه بیشتر جستجو کنیم، بیشتر وقت بگذاریم برای کلاسهای مناسب هوش و استعداد فرزندانمان را پیدا کرده و استعداد آن ها را بیشتر شکوفا کنیم.
هر نظریه ای دارای موافقان و مخالفان فراوانی هست. برخی این روش استعدادیابی را به فاشیست های آلمانی یا تندروهای ژاپنی نسبت می دهند دو کشوری که در زمینه استعدادیابی بسیار موفق و کارآمد عمل می کنند اما نکته اینجاست که هر نظریه ای به خودی خود نظریه مثبت یا منفی ای نیست نوع استفاده ما از این نظریه مشخص می کند که اجرای این نظریه تاثیرات مثبت دارد یا خیر.
برای مثال شما تصور کنید کودکی استعدادیابی شده است و استعداد او در هوش موسیقیایی بسیار عالی هست حال خانواده او تلاش می کنند او را به نسبت اطرافیان کودکی خاص جلوه دهند کودکی که از دیگر کودکان اطراف خود در خانواده و مدرسه برتر است.
خب کاملا مشخص است که این کودک دچار برآورده کردن آرزوهای خانواده خود شده و در یک پروسه کاملا پر فشار و استرس سعی می کند آرزوهای آن ها را برآورده کند تا جایی که دیگر مثل یک آدم آهنی یا یک فرد کنترل گسیخته در آینده عمل خواهد کرد.
یا برعکس کودکی که استعداد استدلال و تحلیل دارد اما خانواده او باز نیز در یک پروسه پر فشار سعی می کنند او ورزش، موسیقی یا نقاشی یاد بگیرد.
پس تا بدین جا با مثال هایی که بیان شد و مثال های فراوانی که در ذهن شما نیز وجود دارد متوجه شده اید که نابغه سازی از کودکان به زور کاری درست نیست و استعدادیابی تیغی دو لب برای کودک و خانواده اوست و بستگی به استفاده از آن دارد.
اما نظریه استعدادیابی در کشورهای اروپایی به درستی در حال پیاده سازی است.
استعداد افراد در سیستم های مربوطه از کودکی کشف می شود و او در مسیر مناسب قدم بر می دارد.
در این مسیر به درستی به او گفته می شود که به دلیل نوع هوش برتری که او دارد، او هیچ برتری ای نسبت به کس دیگری با هوش برتر دیگر ندارد.
هیچ مقایسه ای نباید بین کودکان با هوش های برتر مختلف صورت بگیرد.
اما در مجموع این نظریه توانسته بسیار قدرتمند در کشورهای دیگر پیاده سازی شده و کشورهای مربوطه را در زمینه های مختلف علمی، هنری، اجتماعی، روانی، روانشناسی و ... متبلور کند.
جامعه ای که تمام افراد کارهای مورد علاقه خود را انجام داده و براساس سلیقه خود به انجام کارها اقدام می کنند باعث افزایش سلامت روانی جامعه می شود.
باتوجه به میزان عملکردی که نظریه استعدادیابی دارد و باتوجه به مدارسی که در ایران و خارج از ایران طراحی و سازماندهی شدن و همچنین دانش عمومی مردم نسبت به استعدادیابی، حضور در جامعه را می برد به سمت سلیقه ی آدم ها.
حالا من با سطح هوش مشخص خود مختارم که براساس سلیقه و علاقه ام به این سمت و سوی حیطه مختلف کشیده بشوم
کودکان پس از استعدادیابی قرار نیست از محیط جدا بشوند اتفاقا استعدادیابی باعث میشه آدم ها به خودشناسی برسند و به اصل وجودشون متصل شوند. استعدادیابی رویکردی شناختی داشته و آگاهی من رو نسبت به خودم بالاتر می برد.
استعدادیابی یک رویکرد وصل کننده است و نه فصل کننده به فرد بهش احساس خوشایند میدهد تا احساس عدم اعتماد به نفس و ناخوشایند از او دور شود. فرد استعدایابی شده وقتی فرد به سمتی حرکت می کنه که توانایی انجام دادن اون فعالیتها رو داره عزت نفس و یا اعتماد به نفسش و ارتباط با محیطش قطعا تقویت میشه.
بنابراین استعدادیابی جدا کننده نیست و برخلاف اون چیزی که سوال کرده اند کاملا فرد رو به یک محیط مناسب وصل می کند.
ارتباطات رو و کانکشن اون رو با محیط خانواده و چه با محیط دوستانش و محیط اجتماعی بیشتر برقرار می کند.
در پروسه استعدادیابی فلسفه ای به کودکان تلقین نمی شود، محیط اطراف کاملا چند بعدی تجهیز شده و کودکان در این محیط می توانند براساس علایق خودشان انتخاب کنند که قرار است وارد چه حیطه ای شوند.
در پروسه استعدادیابی همه چیز براساس انتخاب و اینکه کودک براساس احساسات امروزش چه محیطی را انتخاب می کند تجهیز می شود، برای مثال یک روز دلش می خواهد نقاشی بکشد، نجاری کند، شطرنج بازی کند، سفالگری کند.
فضای استعدادیابی، فضای تلقین نیست. فضای آموزش مستقیم نیست.
در این فضا مربی همواره در کنار کودک است و با آموزش های غیر مستقیم به او آموزش می دهد که چه فعالیت هایی را انجام دهد. مربی هدایت گر و تحصیل گر فضای کودک هست. این فضا، فضایی نیست که به اجبار برای کودک طراحی شده باشه، بلکه با انتخاب اوست.
حتی همون کودک سه ساله ای که وارد فضای آموزشی میشه، به راحتی انتخاب می کنه، که الان دلش می خواد با حیوونا بازی کنه، دلش می خواد بشینه کار سفالگری انجام بده، دلش می خواد بره نمایش خلاق ببینه و یا فعالیت دیگه ای رو انتخاب بکنه. اون خودش با تامل در محیط و با همسالانش محیط و فضای آموزیشیش رو انتخاب می کنه.
چرا برخی از افراد می توانند کارهای خاصی رو در حد عالی انجام بدهند؟ آیا این ربطی به استعدادیابی دارد؟
جوابش واقعاً خیلی ساده است از این توضیحاتی که دادیم قابل استخراج است. این افراد بصورت طبیعی از استعداد انجام آن کارها برخوردار هستند و البته با کسب دانش و مهارت مرتبط با استعدادشون هست که باعث شکوفایی بیشتر آن ها می شود.
سخت کوشی خود گزینه ای مکمل هوش و استعداد ذاتی است.
وقتی کسی میتونه در دفعات مختلف یک عملکرد رو به حد عالی انجام بده یعنی اینکه این شخص در این کار نقطه ی قوت بالایی داره؛ یعنی این آدم برای این کار ساخته شده و همیشه از انجام این فعالیت احساس غرور و رو قدرت می کنه.
اعتماد به نفس و عزت نفسش مرتباً بالاتر میره، این ویژگی افرادی هست که کارها رو در حد عالی می توانند انجام دهند.
یکی دیگر از دلیل های مخالفان استعدادیابی در ایران
شاید خیلی از انسان ها درک و شناخت درستی از استعدادهای خودشون نداشته باشند و از پیدا کردن استعدادهایشان واهمه دارند، زیرا در پس مشخص شدن این مساله مسئولیت ها و انتظارات شروع می شود و گاهی وقت ها آدم ها به این دلیل مخالفت می کنند که از زیر بار این مسولیت ها فرار بکنند.
فرد برای اینکه وارد مرحله بعدی نشود، اصلا به سراغ پیدا کردن استعداد خودش نمی رود و به گونه ای انگار از قبول مسئولیت طفره میرود.
شاید تعجب کنید که این آیا واقعا کسانی هستند که از زیر مسئولیت فرار کنند؟ بله کسانی هستند که به دلایل خانوادگی در حال فرار از مسئولیت پذیری هستند.
این مساله ممکن در خانواده های خیلی مرفه و یا خیلی ضعیف زیادتر اتفاق بیفتد. گاهی اوقات افراد عدم مسولیت پذیری و کم کاری خودشان رو به گردن جامعه، خانواده؛ دوستان و حوادث غیر مترقبه، و خیلی مولفه های دیگه می ندازیم.
همواره برای عدم موفقیت خودشان به دنبال مقصر می گردند.
به این طریق به راحتی از زیر کار و مسئولیت فرار می کنم در کنارش راحتی، بی خیالی و سربار بودن رو انتخاب می کنند و ممکن در اطراف خودشان به زمین و زمان هم ناسزا بگویند.
این قضیه شاید یکی دیگه از دلایل افرادی باشه که با بحث استعدادیابی به گونه ای مواجه میشن و روبروی اون قرار می گیرن و آن را نمی پذیرند.
یک نکته ی دیگه در رابطه با سیستم آموزش و پرورش کشور، ما در این سیستم با استعداد و هوش های کودک خودمان کاری نداریم، در مدارس بیشتر با حافظه کوتاه مدت و بلد مدت کودکان درگیر هستیم.
بهتر است فعالیت مدارس به سمت فعالیت های علمی و practical بروند که در این قالب کشف استعداد صورت بگیرد.
در ایران استعدادیابی به غلط توسط پرسشنامه هایی با پاسخ های از قبل تعیین شده سنجیده می شوند.
مخصوصا اگر این پرسشنامه ها را در اختیار کودکان قرار بدهیم و از آن ها بخواهیم از ناخداگاه خود اطلاعاتی بیرون بکشند که هیچ وقت از آن ها خبر ندارند.
حتی شاید جوان ها و نوجوان ها هم خیلی به استعداد و خواسته های خودشان احاطه نداشته باشند. پس در مورد کودکان اکتفا کردن به پرسشنامه و تست اصلا مسیر صیحی برای استعداد یابی نیست، کودک بایستی در محیط های مجهز شده با استفاده از آموزش غیر مستقیم استعداد و علاقه مندی خود را پیدا کند.
در برخی موسسات مسابقه ای تحت اسم مسابقه استعدادیابی طراحی شده است که در مدت زمان کوتاهی تحت انجام چندین تست از پیش تعیین شده کودکان استعدادیابی می شود قاعدتا کودک در یک بازه یک ساله بایستی در فضای آموزشی غیر مستقیم قرار بگیرد و طی این مسیر با ابزارهای مختلف کار کرده تا بتواند استعداد و علاقه خود را بازیابد.
پس مسابقات استعدادیابی کودکان اگر تحت مسابقه ای چند روزه انجام می شود جای شک دارد.
از بهترین مراکز استعدادیابی کودکان در تهران می توان به موسسه فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه کار براساس روش کار هوارد گاردنر اشاره کرد. خاطر نشان بکنم، خانم بیتا صدیقیان گرامی نیز مدیریت مجموعه فرزندان برتر ما را در تهیه این مطلب کمک کرده اند.
اگر بخواهیم به این سوال پاسخ بدین ابتدا به ساکن باید بدانیم تعریف کودک چیست کودک یا بچه که به انسان خردسال گفته می شود کلمه کودک چه پهلوی کودک سامیاد واژه کوتاه و کوچک به نوعی بزرگ نشدن سادگی پاکی و بی آلایشی بچه ها دارد
تعریف حقوق بین الملل انسان زیر ۱۸ سال کودک گفته می شود حقوق ایران کودکی به بخش تمیز و عدم تمیز می‌شود در اینجا به معنای قائل شدن است کودکی که در دوره تمیز است حکمی دارد درک و شعور درستی از زندگی روزمره اطراف خود دارد و در خرید و فروش عادی روزمره سرش کلاه نمی رود حدودی هم هنجارها و قوانین روزمره مردم را می داند طرف دیگر کودک غیر ممیز نیز کسی است که پا به دوره تمیز نداشته در برخی کشورها برای این دوره تمیز سن معین قرار دادند برای مثال قانون مدنی آلمان سن ۷ سال را پایان دوره عدم تمیز کودک می دانند.
مادرها و پدرها بسیار ترس از این دارند که دیگران متوجه شوند آنها کودکان خود را به پیش یک روانشناس کودک بردند برای درمان گری به موسسه خاصی رو کردند ورم می‌کنند دیگران فکر می‌کنند کودک آنها دچار مشکل خیلی خاص و هادی است یک روانشناس خبره مشکلات مادران و پدران را با طرح این سوال حل کرد.
اگر شما کودک خود را از بهزیستی آورده بودیم و مشکلی را در او مشاهده می کردید؛ آیا این نگرانی در تمام پیش نمی‌آمد این مسئله دامنه دار شده و باعث بروز مشکلات فراوانی برای شما و خانواده شما شود قطعاً پاسخ عده زیادی بله است.
چرا همچو ما هیچ عقبه تاریخچه ای از آن کودک ندارید و نمی دانید که مادر و پدر او بودند چه اشخاصی بودند؛ اصطلاح ذات او چه ذاتی است؛ آیا ریشه ژنتیکی دارد یا خیر؛ آیا این مسئله وراثتی است یا خیر. تغییرات محیطی این مسئله به صورت کامل رفع میگردد یا خیر پاسخ تمام این پرسش ها زمانی که مادر و پدرها کودکی از بهزیستی می آورند شکل می گیرد اما در مورد کودک شما چطور قطعاً ژنتیک در مسئله آنها تاثیر گذار است اون طوری که کودکی که شما از بهزیستی می‌آوریم تمرکزی بر روی ژنتیک نداشتید بر روی کودک خود نیز چنین تمرکزی را ندارید پس زمانی که ما بر روی کودکان خود چه فرزندان ژنتیکی ما و چه فرزند خواندگان ما تاثیر و تمرکزی نداریم پس تعصب را باید کنار گذاشته و به مشاور کودک مراجعه کنیم در برخی مواقع در در کودکی حل نکردن یک نکته در کودک میتواند به انحرافات بسیار زیادی در میانسالی او منجر شود یا حتی از طرف دیگر یک تشخیص اشتباه در مورد کودک میتواند مسیر زندگی او را تغییر دهد چه بسا کودکانی که اختلال در گفتار و شنوایی آنها به بیش فعالی تعبیر شده و مسیر زندگی کودک با قرص هایی که بر او تجویز می شود تغییر می کند.
پس با توجه به صحبت‌هایی که کردیم روانشناس درمانگر و مشاور کودک کسانی هستند که شما بایستی با آغوش باز به استقبال همکاری با آنها بروید برای مثال موسسه مشابه موسسه فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه مشاوره درمان و استعدادیابی کودکان بسیار به مادرها و پدرها توصیه می کنند که سعی کنید کودکان خود را با مشاوره دوره ای در برهه های مختلف زندگی تحت کنترل قرار دهید.
چه بسا مثالهای فراوانی از کودکانی با استعداد های خارق العاده که یک نکته ژنتیکی در آنها که منجر به یک اختلال حسی شده جلوی بروز این استعداد را گرفته و با درمان چند جلسه ای پیش یک مشاور کارکشته نه تنها مشکل کودک برطرف شده بلکه کودک توانسته استعداد خود را بدست آورده و پرورش دهد.
در ادامه این مطلب مثالهای فراوانی از کودکانی می زنیم که همگی دچار اختلالات بسیار ساده حسی بودند که با برطرف شدن این اختلالات حسی مسیر زندگی آنها به صورت کلی تغییر پیدا کرده است.
کودکان در هر سنی لجبازی های خاص خودشون رو دارند مخصوصاً در سنی که کودک دبستانی به حساب می آیند که روانشناسی کودکان در این سن پیچیده و چند بعدی می شود که عامل تمام آنها استرس ناشی از فضای مدرسه است.
تا قبل از ورود به دبستان بچه ها فکر می کنند که پادشاه تمام اقلیم هستند اما پس از ورود به دبستان با ابعاد مختلف اجتماعی روبرو می شوند که تا بحال هیچ نکته ای درباره آن ها نه دیده اند و نه شنیده اند.
اول از همه می بینند که مدرسه پر است از بچه های شبیه، بچه های هم سن و سال و حتی بزرگتر از آنها باهوش تر، خوشتیپ تر، زرنگ تر، فعال تر و تعامل گراتر از آنها کم پیدا نمی شود.
به خاطر همین که در این دوران به بچه ها استرس غیر ارادی زیادی تزریق می شود، این استرس غیر ارادی نشانه های بسیاری دارد یکی از آنها شب ادراری در این کودکان است. دیگر از آن پرخاشگری و لجبازی و لوس شدن در این برهه از زندگی کودکان است.
اما واقعا کودکان در حال لجبازی با شما نیستند، آنها می‌خواهند خطوط خود را مشخص کنند، حیطه های فعالیت خود را مشخص کنند.
آنها از اینکه دنیا پر از بچه های شبیه آنهاستجا می خورند، پس تصمیم می‌گیرند حداقل به خود اثبات بکنند که با آن ها متفاوت هستند، به خاطر همین دست به کارهای عجیب و غریب می زنند، سعی می کنند دایره اختیارات عمل خودشان را افزایش میدهد و کارهایی که قبلا انجام نداده اند را دوباره انجام بدهند.
به بیان ساده تر کودکان با لجبازی خود سعی می کنند حیطه های جدیدی را از مادر و پدر خود و اطرافیان پس بگیرند و حقوق خودشان را اثبات کنند.
دوره دبستان برای کودکان دوره نه چندان جذابی است به دلیل این که بین دوره کودکی خود و دوره بلوغ قرار دارند که در حال حاضر آرام‌آرام به دوره بلوغ نزدیک می شوند.
کودکان در این سن دنیای اطراف را می شناسند، عقاید و تصورات خودشان را تغییر می دهند و این راز درونی کودکان در این برهه از زندگی آن ها است.
در برابر حرف شما می‌خواهد حرف خودش را به کرسی بنشاند و پاسخی برای تعارض‌های درونی خودش پیدا کند.
در سنین سه تا چهار سالگی کودک با حرکت های فیزیکی سعی می کند که دنیا را لمس کرده و بشناسد اما در سنین دوران دبستان کودک از نظر فکری سعی می‌کنند همان محیط را بیازماید، پس تعجب نکنید اگر اتفاقات عجیبی در زمینه ذهنی کودک رخ بدهد.
اما مادرها و پدرها در برابر لجبازی کودک دبستانی چه کارهایی میتونند انجام دهند.
اول از همه اینکه درک کنید و شرایط کودک را با توجه به توضیحاتی که ما دادیم بپذیرید.
واقعا سعی نکنید کودک دبستانی را در قالب برنامه به گنجاند.
برای مثال کودک شما که از مدرسه به خانه برمی گردد قاعدتاً وقت ناهار است؛ اگر او بخواهد در قالب یک برنامه اگر و آنگاه خشک قرار بگیرد؛ حتماً باید ناهار را با شما میل بکند.
اما چه اشکالی دارد کودک پس از برگشت از مدرسه پس از انجام کارهایی که مورد علاقه اش هست؛ مثل بازی؛ تفریح؛ بودن با دوستان و همسایه ها ناهار خود را میکند میل کنند.
به ذات مدرسه و فضای آن محیطی تعاملی و کنشگری کامل و مورد علاقه کودک نیستند پس از مدرسه به خانه رسید اجازه بدهید در یک زمانی کودک به انجام فعالیت های مورد علاقه خودش بپردازد حتی اگر آن زمان وقت صرف ناهار باشد.
قوانین صریح و مشخص
کودکان دنبال یافتن دلیل هایی برای لجبازی هستند اما این ریشه لجبازی کودکان کجاست؟
یکی از این ریشه ها، عدم وجود قوانین صریح و مشخص برای کودکان است، برخی والدین از سر نداشتن اطلاعات کافی لحظه ای و بی منطق قوانینی برای کودک وضع می کنند که شاید کودک در یک فضای دیگر نیز بتواند این قانون رو شکسته و رعایت نکند.
خیلی شنیده شده که والدین به کودکان خود می گویند همین که من می گویم فعلا بازی تعطیله، از قوانین مشخص است که مادر و پدر این قانون را از روی لجبازی با کودک وضع کرده اند و این قانون ریشه صریح و مشخصی ندارد پس این قانون می تواند محلی برای لجبازی کودک شما باشد.
قوانینی که همیشه باید توسط کودک رعایت شود را مشخص کنید البته ما موافق امر و نهی کودکان نیستیم اما کودکان باید بدانند برای زندگی در کنار هر شخصی نیازمند یک سری برنامه ریزی هستند.
اگر می خواهند در مدرسه با دوست خود بر سر یک میز بنشینند نیازمند یک سری قوانین و مقررات هستند. اگر می‌خواهند با ف اگر می‌خواهند با بچه های بسیاری در یک کلاس در کنار هم جمع شوند و به حرفهای معلم گوش دهند حتماً باید قوانین مربوطه را بدانند. کودکان اگر می خواهند در محیط خانه در کنار مادر پدر خود و خواهر برادران خود زندگی کنند باید قوانین و مقررات آن را بدانندو.
کودکان اگر می‌خواهند به مهمانی رفته و او بچه ها بازی کنند باید قوانین و مقررات مهمانی و بازی با بچه های دیگر را بدانند. پس دنیا پر است از قوانین مقررات که ما به ذات باید آنها را رعایت میکنیم برای اینکه به حیطه های دیگران لطمه وارد نکند کودکان هم مایل هستند تا قوانین و مقررات را بدانند و بر اساس آن رفتار کنند.
اما قوانین و مقررات بایستی کاملا مشخص شده و مبرهن باشند و هیچ ابهامی در آنها وجود نداشته باشد مثلاً پس از مدرسه ما ناهار میل می کنیم.
اگر کودک با انجام این قوانین مشکل داشت دلیل آن ها بررسی کنید مثلا بررسی کنید ببینید آیا بیش از حد به او امر و نهی می‌کنید یا نه.
اگر کودک شما با انجام قوانین مربوط به تکالیف درس علوم مشکل دارد ببینید دلیل آن چیست شاید نیاز به کلاس تقویتی دارد یا مشکلی با معلمش پیدا کرده یا روش آموزشی و یادگیری او در این درس مشکل دارد.
رفتارهای مناسب و خوب کودک خود را تشویق و تقویت کند
اصولا کودکان در کودکی با انجام رفتارهای نادرست تنبیه می شوند ولی رفتارهای خوب چطور؟ نباید مورد تشویق قرار بگیرند. وقتی کودک قوانین و مقررات را می دانند و رفتار بدی از او سر می زند خودش هم احساس خوبی ندارد پس نصیحت های طولانی مدت، تحقیر، نه تنها نتیجه مناسب را ندارند بلکه نتیجه برعکس می تواند داشته باشد. همین که کودک می داند کار درستی انجام نداده و از طرف شما نیز تایید نشده در یک چالش درونی قرار می گیرد.
یافتن مکان آرامش در منزل
همه ما عصبانی می شویم، به دلیل این که در کودکی ریشه‌های این عصبانیت مشخص نشده‌اند و ماه راه های غلبه بر عصبانیت خودمان را پیدا نکرده ایم. حال تصور کنید کودکی که روش های غلبه بر عصبانیت خودش را نداند نیز در بزرگسالی مشکل عدم غلبه بر عصبانیت درگیر خواهد بود.
یکی از راه های کاهش عصبانیت پیدا کردن محیطی آرام و به دور از هیاهو برای گرفتن آرامش است، اصولا وقتی از محیط چالشی دور می‌شوید آرامش بیشتری خواهیم داشت اما رفتن به محیطی که همیشه به شما آرامش میدهد بحثی دیگر است به خاطر همین برای کودک تان در خانه فضای مناسب برای گرفتن آرامش در نظر بگیرید و از او بخواهید در هنگام عصبانیت به آن به آنجا رجوع کند.
اگر قوانین و مقرراتی برای خانه وضع کرده‌اید در درجه اول خودتان در انجام آنها پایدار باشید. اگر شما قانونی وضع کنید و آن را انجام ندهید قطعاً کودک شما از این نقص استفاده خواهد کرد و دلیلی برای انجام ندادن قوانین در خانه پیدا خواهد کرد پس در وضع قوانین خودتان اولین نفری باشید که این قانون را انجام می دهید و خودتان اولین نفری باشید که خودتان را در مورد آن قانون بازخواست می کنید،
اما آیا انجام یک قانون نیازمند قوه قهری است یا میتوانیم از دوستی با فرزند خود در آن زمان استفاده کنیم؛ به بیان ساده تر اگر کودک ما قرار است قانونی را انجام دهد برای انجام قانون به او فشار آورده او را تنبیه کنیم یا می توانیم در قالب یک رفتار دوستانه با همان قانون را انجام دهیم؟
به صورت کلی کنترل و فشار آوردن بر کودک می تواند یا یک یاغی تمام عیار یا یک فرد مطیع کامل ارمغن آورد و قطعاً فرد کاملا مطیع فردی است که سانسور های فراوان دارد و این فرد کاملا مطیع میتواند یک فرد مهرطلب باشد به دلیل اینکه او می‌خواهد هنجارهای مادر و پدر خود را به انجام رسانده و تاییدیه از آنها دریافت کنند؛ پس به همین دلیل هر قانونی که مادر پدر او وضع می کنند او سریعا و بدون نقص انجام میدهد.
اما شاید در خفا مسیر مخالف قوانین وضع شده را پیش برد و جهان بدون قوانین مادر پدر خود را آزمایش کند.
یکی از نکات بسیار مهم در زمینه قوانین و مقررات خانوادگی این است که قوانین و مقررات برای نظم دادن به زندگی ما پدید آمدند نه برای اینکه قوانین و مقررات هدف زندگی ما باشند.
برای مثال ورزش کردن صبحگاهی با کودک ۱ ابزار برای رسیدن به سلامتی صبحگاهی است اما اگر قرار باشد که این قانون به تنش میان فرزندان و مادر پدر او شود پس این قانون یک هدف است و ابزاری برای زندگی بهتر نیست.
فقط موضوعات مهم را مد نظر داشته باشید
اگر حیطه اختیار کودک از نظر شکل یک چند وجهی است سعی نکنید برای کودک خطوط خیلی ثابت و مشخص به عنوان مرز تعیین بکنید؛ سعی کنید مرز هایی که در این چند ضلعی میکشید مرزهای پهن و مه آلودی باشند که کودک حتی بتواند در این مرزها نیز حرکت کنند بدون اینکه ازت طرف شما مورد عتاب سرزنش یا کنترل قرار بگیرد.
مادر پدرهایی که در این چند ضلعی ها مرزهای مشخصی دارند و با هر حرکت خارج از این مرزهای کودک به او تذکر می‌دهند و همچنین در زمان های مشخص مرزها را برای کودک تنگ می کنند منتظر کودک یاغی یا بی اعتماد به نفس باشد.
پس در هنگام کنترل کودکتان اگر واقعاً مسئله ای مهم نیست مرزبندی برای آن مسئله مرزهایی مه آلود و پهن باشد.
حتی گاهی سعی می کنی خود شما با کودک از مرزها خارج شوید مثل زمانی که می‌خواهید با کودک خود بازی کنیم در میان بازی میتوانید حتی بسیاری از قوانین خانه را ندیده بگیرید.
به دلیل اینکه فضای بازی قاعدتاً باید خارج از خانه در پارک های شهر های بازی باشد اما به دلایلی ما بازی ها را به درون خانه منتقل کرده‌ایم پس باید مقداری از قوانین خارج از خانه را نیز برای بازی‌های داخل خانه لغو کرد.
حتی در بین بازی ها اگر منزل ریخت و پاش شد؛ هیچ مشکلی ندارد یا حتی از وسایل قدیمی و به درد نخور آشپزخانه برای بازی استفاده کنیم در برخی مواقع پوشاک قدیمی خود را نیز نگه داشته و در زمان‌های بازی از آنها استفاده های متفاوتی بکنیم.
یکی از موارد مهمی که مورد تأکید داریم عدم کنترل دائمی کودک در منزل و خارج از آن است زمانی که کودک به صورت دائمی عین یک متهم درحال بازخواست شدن در رابطه با انجام ناکامل یک فعالیت است استرس زیادی به کودک تزریق می‌شود و این استرس به مرور می تواند هوش هیجانی کودک را به شدت بکاهد و ضعیف کند تا جایی که کودک حتی در ابتدایی ترین مسائل زندگی نیز دچار مشکل شود.
تعداد قوانینی در خانه برای کودک
برخی وضعیت ها سعی کنید تعداد قوانین از حیطه هایی که کودک در آنها فعالیت می‌کنند بیشتر نشود این در مجموع می تواند به کودک ضرر بزند چون حفظ همین قوانین و انجام دادن آنها در لحظه و صد البته کمال طلبی که خانواده‌ها به کودکان تزریق می‌کنند همگی دست به دست هم داده و به کودک استرس مضاعف تزریق میکند.
یکی از عمده مشکلات اختلال بیش فعالی که والدین و حتی درمانگرها گاها با آن روبه رو هستند شباهت بسیار زیاد آن با اختلالات حسی است که در بعضی موارد در تشخیص آن دچار مشکل می‌شوند که علت آن مانند آنچه در شکل مشاهده می‌شود، همپوشانی اختلال بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز با اختلال پردازش حسی و اختلالات یادگیری است که با وجود دانش و ابزار کافی در این زمینه‌ها، باز هم تشخیص صحیح و صد درصد درست کار بسیار دشواری است.
یکی از نکات مهم در این زمینه این است که کودکان دارای اختلال پردازش حسی، مشکل خود تنظیمی (Self-regulation) دارند و سریع عصبی می شوند، حالت های هیجانی دارند و در بعضی موارد بسیار خوابآلوده هستند، مانند کودکان بیش فعال مدام در حال حرکت هستند، دامنه توجه کوتاهی دارند و حرکات تکانشی از خود نشان می دهند و لذا امکان این وجود دارد که درمانگر در زمان تشخیص دچار مشکل بشود. اما نکات و وجوه تمایز بین اختلالات نامبرده شده وجود دارد که تا حد زیادی امکان تشخیص آن ها را از یکدیگر ممکن می سازد که در ادامه به طور خلاصه به آن پرداخته شده است:
کودک بیش‌فعال معمولا در پاسخ به حس‌های ناگهانی یا تصادفی که برایش به وجود می آید مانند لمس شدن، صدای بلند، بوی شدید و ... واکنشی متفاوت با کودک داری اختلال حسی دارد و مثل کودکان نرمال عمل می کنند و به سادگی کنار می آید و از آن میگذرد. اما کودکی که دارای مشکل پردازش حسی است در مقابل حس‌های نگهانی هر چقدر هم سبک که باشد رفتار تکانشی شدید از خود نشان می دهد و اصلا نمی تواند به راحتی از آن بگذرد. کودکان دارای اختلال حسی عموما شرایط و فضاهای پایدار و از پیش تعیین شده را ترجیح می-دهند در حالیکه کودک بیش فعال، به پراکندگی، تازگی، بهم ریختگی و شلوغی محیط علاقه بیشتری دارد. کودک دارای مشکل پردازش حسی در ورزش و فعالیت های بدنی ضعیف عمل می کنند ولی بلعکس کودک بیش‌فعال ممکن است عملکرد قدرتمند و بهتری نسبت به همسالان خود داشته باشد و به راحتی بدرخشند. کودکان بیش فعال اصلا توانایی کنترل تکانه و رفتارهای هیجان‌انگیز را ندارند، نسبت به هر محرکی از خود عکس العمل نشان می دهند و بسیار Impulsive هستند درصورتی که کودک دارای اختلال حسی به راحتی می تواند خود را در مقابل تکانه کنترل کند مگر آن که حس آزاردهنده ای به او القا شود. مهمترین نکته در این زمینه دانستن این است که دارو درمانی بر روی کودک دارای اختلال حسی به هیچ وجه تاثیری نمی گذارد و هیچ گونه دارویی برای کنترل اختلالش به او کمک نمی-کند در حالیکه کودک بیش‌فعال اگرچه دارودرمانی آخرین روش برای درمان این اختلال است ولی داروهایی مانند ریتالین می تواند رفتار کودک را بهبود ببخشد.
متنی که خواندید به دقت و همت خانم سارا حاصلی در موسسه فرزندان برتر تدوین و تهیه شده است.
در این قسمت ما دو روش کلی برای گفتار درمانی کودکان در منزل ارائه می دهیم اولی روشی تجربی و گردآوری تمام روش های گفتار درمانی در منزل است و دومی مقاله ای علمی در توسعه روش های گفتار درمانی کودکان در منزل است.
در این قسمت شما روش اول گفتار درمانی کودکان در منزل را مطالعه خواهید نمود.
جدول محتویات گفتار درمانی
گفتار درمانی در منزل توسط والدین
از طریق گفت و گو با کودک
از طریق بازی های تعاملی - کلامی
از طریق آینه
از طریق جدول زمان و دلیل وقوع
از طریق محدود کردن تماشای تلویزیون
از طریق خواندن مطالب
از طریق قصه صوتی کودکانه
شروع از مشکلات ساده تر
از طریق حرکات لب
از طریق کارت بازی
از طریق ساخت حباب
از طریق ساز دهنی
از طریق در آوردن ادای شیر
از طریق خوراکی
از طریق نوشیدن مایعات از طریق نی
روش دوم گفتار درمانی کودکان در منزل
گفتار درمانی در منزل توسط والدین
مهمترین قیمت گفتار درمانی در منزل حمایت کامل والدین از کودک خود است تاحدی که از هرگونه نظر منفی درباره کودک را از تلفظ اشتباه کلمات گرفته تا لکنت زبان جلوگیری به عمل بیاورند.
سعی کنند نه تنها فشاری به منظور گفتار بهتر، بر روی کودک نیاورند؛ بلکه کودک خود را تشویق به صحبت کردن کنند.
افرادی که در شهرهای بزرگ زندگی می کنند دسترسی لازم به پزشکان متخصص را دارند اما خانواده هایی که در مناطق محروم هستند نیازمند اطلاعات بیشتر درباره گفتار درمانی کودکان در منزل هستند به همین دلیل در این قسمت طی چند تکنیک ساده خانگی سعی می کنیم گفتار درمانی خانگی را شرح و بسط بدهیم.
توجه داشته باشید به دلیل اهمیت این مطلب بروزرسانی هایی در محتوای این صفحه انجام خواهیم داد تا بصورت کامل بتوانیم تمام روش های گفتار درمانی کودکان در منزل را پوشش دهیم.
درمان خانگی گفتار درمانی از طریق گفت و گو با کودک
از هر فرصتی برای گفت و گوی با او استفاده کنید. از هر اتفاق روزمره ساده عبور نکنید، شاید اتفاقات برای شمایی که بارها اتفاقات مشابه را دیده اید پیش پا افتاده باشند اما برای کودکان شما که هر اتفاق تجربه ای جدید در زندگی آن هاست، تجربیات جالب و پر ارزشی هستند.
در این قسمت ما چند نمونه از این روش های شروع گفت و گو با کودک را بیان می کنیم و شما نیز هر نکته ای به ذهنتان رسید برای ما در بازخوردها بیان کنید تا ما در این قسمت مطلب با نام شما اضافه کنیم.
درباره انتخاب ناهار یا شام با او صحبت کنید، پسرم / دخترم به نظرت امشب شام چی بخوریم؟ چرا این غذا رو دوست داری؟ دوست داری چی توش بریزم؟ به نظرت گربه ها هم غذای ما رو دوست دارند؟ کبوترها چطور؟ به او مسئولیت دهید و درباره انجام مسئولیت مربوطه با اون صحبت کنید. دانه ریختن برای پرندگان و غذا دادن به گربه ها از می تواند مسئولیتی ساده باشد که بسیار می تواند باعث گفت و گو با کودک شما شود. برای مثال: چند تا گربه بودند؟ همه غذاشون رو دوست داشتند؟ همشون کامل غذاشون رو خوردند؟ سر غذادعواشون نشد و ... . در کارهای خانه به او مسئولیت بدهید مثلا تمیز کردن گاز، شستن ظرف های محدودی مثل لیوان ها و در قالب این فعالیت ها سعی کنید با او در گفت و گو را باز کنید. اگر کودک شما به خانه فامیل، دوستان یا مهدکودک برای بازی می رود سعی کنید فرصتی تمام و کمال به او اختصاص بدهید تا درباره اتفاقات امروز با شما صحبت کند. وانمود کنید به یکدیگر تلفن کرده اید و دقیقه ها از این طریق با او تعامل کنید.
در تمام تکنیک هایی که ما بیان می کنیم، زمانی که کودک با شما صحبت می کند، سعی نکنید خود را مشغول کار دیگری کنید. کاملا به او گوش کنید، ۱۰۰% حواس شما پیش کودکتان باشد.
گفتار درمانی در منزل با بازی های تعاملی - کلامی
یکی از بازی های قدیمی یک شئ بین افراد جابجا می شد بصورتی که هر کسی شی را به نفر کناری خود می داد و این شی دست به دست می شد تا برسد به دست نفر آخر.
حال همین ایده را گسترش داده و از این ایده در این بازی استفاده کنید، همگی بازیکنان دور هم نشسته و نفر اول به نفر دوم کلمه ای را می گوید، افراد در گوش هم دیگر کلمه؛ عبارت یا جمله ای را تکرار می کنند، این جمله بین افرادی که در آن دایر نشستند جابجا میشه تا آخر به گوش نفر آغازگر برسد.
این بازی باعث می شود کودکان تمام تلاش خود را برای انتقال مفاهیم انجام دهند.
گفتار درمانی در منزل با آینه
برخی حروف به دلیل قرارگیری اشتباه فک و زبان اتفاق می افتد شما می توانید با استفاده از آینه به کودک خود آموزش دهید که موقع تلفظ یک حرف زبان خود را در کجای دهان خود قرار دهد.
برای مثال زمانی که قرار است کلمه "سین" تلفظ شود اگر زبان به دندان بالا جلو بچسبد صدای "سین" اصطلاحا نوک زبانی می شود اما اگر در هنگام تلفظ این حرف نوک زبان به دندان های پائینی بچسبد حرف "سین" به درستی بیان می شود.
بررسی اینکه زبان کودک به دندان های بالایی برخورد دارد یا پائینی و انتقال این مفهوم به کودک همگی از طریق آینده راحت تر انجام می پذیرند.
گفتار درمانی در منزل با جدول زمان و دلیل وقوع
سعی کنید طبق یک جدول دلیل مشکلات کودک را پیدا کنید. از این طریق می توانیم کودک خود را ارزیابی کنیم.
یک جدولی داشته باشیم که در آن زمان و دلیل وقوع یک مشکل گفتاری کودک را بنویسیم.
دلیل و زمان هایی به وجود آمدن تاخیر در گفت و گوی کودک را بنویسید.
حتی کودکانی که کلمه یا عبارتی را در جمله بندی های خود بسیار تکرار میکند، حتماً عملی که باعث این عکس العمل شده است را بنویسیم.
گفتار درمانی از طریق محدود کردن تماشای تلویزیون
در تحقیقی که در دانشگاه JAMA انجام شده است کودکانی که مدت طولانی ای تلویزیون نگاه می کنند پیشرفت آن ها در تلفظ کلمات کندتر خواهد بود به همین دلیل سعی کنید کودکتان که دارای اختلال گفتاری است را از تلویزیون دور نگاه دارید.
گفتار درمانی در منزل از طریق خواندن مطالب
اگر کودک شما بالای سن ۶ یا ۷ سال هست، شما می توانید برای کودک خود کتاب‌های مناسب را خریداری کرده و از کودک بخواهید این کتاب ها را مطالعه کنند.
این کتاب ها علاوه بر آموزش کلمات جدید به کودک امکان تکرار کلمات یاد گرفته قبلی را نیز می دهد.
قصه درمانی یکی از قوی ترین راه های درمان کودکان دارای اختلالات حسی است، قصه ها قدرتی دارند که بصورت غیرمستقیم می تواند در مرحله اول کودک را درباره مشکل خود مطلع کند و پس از آن کودک را آماده پذیرش درمان بکند.
گفتار درمانی در منزل از طریق قصه صوتی کودکانه
قصه های صوتی کودکانه مناسب کودک خود را پیدا کرده، برای کودک خود قصه صوتی پخش کنید.
قصه صوتی میتواند حجم بسیار زیادی از اطلاعات را در لحظه به کودک منتقل کند به همین دلیل با گوش دادن به قصه های صوتی مرتبط با روحیات کودک؛ علاوه بر گسترش دایره لغات خود، کودک می تواند کلمات جدیدی را از طریق شنوایی یاد گرفته و به نحوه تلفظ آنها دست پیدا کند.
گفتار درمانی در منزل با شروع از مشکلات ساده تر
در بالا جدولی توضیح داده شد که طی آن اختلالات گفتاری کودک به همراه زمان و دلیل وقوع آن نوشته شده است.
از آسان ترین ها شروع کرده و سعی کنید آن ها را برطرف کنید. آسان ترین اختلالات هم به کودک فشار کمتری می آورد هم در زمان کوتاه ترین اتفاقات مورد نظر می افتد.
اگر کودک شما در بیان یک جمله اشکال دارد جمله را به کلمه تبدیل کرده؛ حروف هر کلمه را با کودک تمرین کرده بعد سعی کنید کودک کلمه مورد نظر را بیان کرده و در آخر کودک میتواند روان تر جمله مربوطه را بیان کند.
گفتار درمانی در منزل از طریق حرکات لب
یکی از تمرین های بازیگران و گویندگان حرفه ای ورزش لب برای بیان برخی آواها هستند. برای مثل آوای eee، ooo، ooe، eeo و ... می تواند ترکیب های بسیاری برای تمرین الگوهای بیان حروف صدادار و بی صدا است.
حتی می توانید این تمرین را با روش آینه یا روش کارت بازی که در قسمت بعدی توضیح خواهیم داد ترکیب کرده و به جذابیت های این بازی اضافه کنید.
چند نمونه از این واژگان در قسمت زیر آورده شده اند تا شما بهتر با لیست عبارت های مناسب ورزش زبان آشنا شوید. شما می توانید این کار را برای تمامی حروف الفبا انجام دهید.
کارت بازی از بهترین روش های گفتار درمانی در منزل است. قبلا در ارتباط با کارت بازی بصورت تفضیلی توضیح داده شده است و دلایل بی نظیر این روش نیز به شما پیشنهاد داده شده است.
در این قسمت توضیح مختصری درباره این روش بازی می آوریم. دسته اول کارت ها، کارت هایی با حروف الفبای فارسی تهیه کنید. دسته دوم کارت ها، کارت هایی با حیوانات یا اشیایی که با حروف مختلف فارسی شروع می شوند نیز آماده داشته باشید.
در تعامل با کودک کارت مربوطه را به اون نشان داده و از او بخواهید اسم حیوان یا اشیای روی کارت را بیان کند.
از طرف دیگر می توانید اسم یک حیوان را به کودک گفته و از او بخواهید حیوان مورد نظر را پیدا کند.
این بازی علاوه بر گفتار درمانی می تواند به بهبود هوش کودک نیز کمک کند.
برای مطالعه بیشتر درباره کارت بازی روی لینک روبرو کلیک کنید (گفتار درمانی از طریق کارت بازی).
فعالیت هایی که مرتبط با دهان است می تواند عضلات دهان کودک را تقویت کند. ما قصد داریم در چند قسمت پائین درباره این فعالیت ها صحبت کنیم.
گفتار درمانی از طریق ساخت حباب
ساخت حباب می تواند به کودک در کنترل مقدار هوای خروجی از دهان بوسیله عضلات صورت و لب کمک کند.
گفتار درمانی از طریق ساز دهنی
همانند حباب ساز دهنی هم وسیله ای برای کنتزل لب، اندازه تنفس، اندازه باد خروجی و صد البته عضلات صورت کودک شود.
گفتار درمانی از طریق در آوردن ادای شیر
یکی از روش های نرمش صورت در ورزش یوگا درآوردن صورت ادای شیر در حال غرش است. اگر در گوگل عبارت Yoga lion را سرچ کنید تصاویر بسیاری در این باره خواهید دید که تمرین بسیار مناسبی برای تقویت عضلات صورت مخصوص زبان برای کودکان است.
گفتار درمانی در منزل از طریق خوراکی
تا بدین جا متوجه شدید که چندین روش برای گفتار درمانی کودکان دقیقا مرتبط با عضلات صورت و بدن آن هاست. پس یکی دیگر از این ورزش ها حرکت زبان بیرون از دهان می تواند باشد. حرکت شیر حرکت ساده برای این عمل است اما در این روش می خواهیم حرکت چرخشی زبان در خارج از دهان را نیز به کودک آموزش دهیم.
قطعا آموزش غیر مستقیم به کودک می تواند در همه جهات لذت بخشی بیشتری داشته باشد بخاطر همین بایستی برای جذب کودک در این روش از خوراکی های مورد علاقه اش استفاده کنیم.
خوراکی شیرین یا ترش مورد علاقه او را به دور لبانش بمالید و بگذارید با حرکت زبان آن ها را بخورد.
همانطوری که تداعی می کنید این روش از بهترین روش های گردنش زبان در دهان برای کودکان است.
گفتار درمانی در منزل از طریق نوشیدن مایعات از طریق نی
حتما برایتان پیش آمده که نوشیدن مایعات از طریق نی زمانی که مایعات دارای غلظت بیشتری باشد سخت است، گلو و زبان کودک را به راحتی می تواند درگیر کند.
پس در منزل نوشیدنی هایی درست کنید که غلظتی دارند که برای کودک چالشی هستند.
گفتار درمانی از طریق ایجاد محدودیت در دسترسی
این کار را با وسائلی انجام دهید که می دانید کودک به آن ها نیاز اساسی در طول روز دارد بخاطر همین کودک باید برای دسترسی به آن ها از شما درخواست کند. کودکان بیشتر برای چیزی که می خواهند تمایل دارند صحبت کنند.
تشویق کودک
تمام مراحل بالا تنها در زمانی قابل پیگیری و انجام مداوم از طرف کودک هستند که با هر پیشرفتی، از تلاش آن ها قدردانی شود و به کودک بیان شود که چقدر تلاش او ارزشمند است.
روش دوم گفتار درمانی کودکان در منزل
تنظیم برنامه درمان در منزل
زمان خاصی در طول روز به عنوان زمان گفتار مشخص کنید. این زمان باید بدون هیچ مداخله خارجی ای به کار خود ادامه دهد. ب
یکی از نگرانی های والدین در ارتباط با کودکان خود اختلالات گفتاری و کلامی کودک خود است و از ما سوالات فراوانی در ارتباط با گفتار درمانی کودک ۳ و ۴ ساله خود دارند، ما در این مطلب سعی کرده ایم تمام حیطه های مرتبط با گفتار درمانی کودکان را پاسخ دهیم.
پیشنهاد می کنیم اگر دسترسی به پزشک های گفتار درمان مناسب ندارید مطلب روش های گفتار درمانی کودکان در منزل را ابتدا مطالعه کنید.
کودکانی که دچار اختلال گفتار هستند برای ارتباط با دنیای اطراف خود از روش های دیگری مثل زبان اشاره یا ساخت زبان جدید استفاده می کنند. این کودکان شاید در زمان کودکی با کمک والدین و اطرافیان بتوانند نیاز ارتباطی کلامی خود را برطرف کنند اما زمانی که در جامعه بزرگتری مثل مدرسه قرار می گیرند این اختلال گفتار، می تواند به یک مسئله بغرنج در بحث ارتباطی تبدیل شود.
چند نمونه از این اشکالات میتواند در املا، انشا،، روخوانی درس ها یا حتی مورد تمسخر قرار گرفتن همسالان خود و کودکان بزرگتر متبلور می شود.
کودکانی که مبتلا به مشکلات تکلم هستند از طرف خانواده و از متخصص مربوطه بایستی دارای حمایت‌های لازم برای غلبه بر این مشکل باشند.
به هیچ عنوان اجازه ندهید که کودک شما به دلیل مشکلات بیانی و زبانی مورد تمسخر و بی اعتنایی دیگران مخصوصاً همسالان خود قرار بگیرد.
چون بهرحال اختلال در گفتار شاید در کودکان مقطعی و زودگذر باشد اما کودکانی که در سنین پائین دارای مشکلات تکلم هستند، در بزرگسالی دچار مشکلات کمتری در تکلم خود هستند.
اما این نقیضه در دوران کودکی تاثیراتی بر روح و روان کودک می‌گذارد که در بزرگسالی در ابعاد مختلف خود را نمایان می کند، اختلال ساده در گفتار یک کودک می توانند به ابعاد دیگر شخصیت او اشاعه پیدا کرده و ضررهای جبران ناپذیری به آن ها بزنند.
بین هوش کودک و اختلال در گفتار هیچ ارتباط وجود ندارد.
پس بدانیم اگر کودکی دارای مشکل صحبت کردن است به هیچ عنوان این نشانه ای از کم هوشی او نیست. ما در تاریخ افرادی را می شناسیم که دانشمندان بزرگ زمان خود بودند اما در دوران کودکی مشکلات کلامی یکی از اصلی ترین مشکلات آنها بوده است.
در این قسمت شما چند روش ساده برای درمان اختلالات گفتاری کودکان که خانواده‌ها می توانند در منزل با کودک خود انجام دهند را توضیح داده و روشهای انجام آنها را به تفضیل همراه با فایل های صوتی مشاورین مربوطه در اختیار شما قرار دهیم پس از مطالعه متن های مورد نظر می توانید به فایل های صوتی مراجعه کرده و تمرین های مناسب را قدم به قدم با کودک خود انجام دهید.
استفاده از کارت ها برای درمان اختلال گفتار
کارت های مقوایی در اندازه های مناسب مهیا کنید که روی هر کدام از آنها یکی از حروف الفبای فارسی نوشته شده است و از کودک بخواهید آن حروف را تلفظ کند. اگر کودک شما هنوز به مدرسه نرفته است شما می توانید با نشان دادن شکل حرف مورد نظر و تلفظ آن به کودک کمک کنید تا بتواند علاوه بر یاد گرفتن حروف الفبا تلفظ آنها را هم نیز بیاموزد زیرا یادگیری حروف الفبا از هماهنگی میان تلفظ حروف و تصویر آنها در قدم اول ناشی می شود، یعنی کودک با دیدن یک حرف به مرور زمان متوجه می شود که تلفظ آن چیست.
اما بدانید که هدف از کارت های بازی یادگیری الفبای فارسی نیست و هدف ما فقط و فقط تلفظ صحیح حروف است. شما می توانید بر روی کارتهای مربوطه نیز عکس هایی از اشیا و حیوانات قرار دهید که همه کارت های مربوطه با آن حرف شروع می شوند.
برای مثال اگر قرار است حرف ش را به کودک خود آموزش دهید می توانید کارتی که بر روی آن حرف ش نوشته شده است را به کودک نمایش داده و کارت هایی با تصاویر زیر را نیز به او نمایش بدهید.
شیر جنگل
شتر
شمع
شیشه
شیر آب
شکر
در مدل دیگری از این بازی میتوانید از کودک بخواهید کارت مربوط به شتر، شیر جنگل، شیر خوراکی را پیدا کند.
سعی کنید این بازی را حتما چند نفری با کودک خود انجام دهید. هر روز قسمتی از زمان خود را بدون انجام هیچ کار دیگری به بازی کارت با کودک خود اختصاص دهید. در این بازی مادر و پدر دو رکن اصلی را بازی کنند و پس از آن اگر کودک دارای خواهر یا برادر دیگری هم هست بهتر از او هم با تمرکز کافی به مدت مشخص با کودک شما همزمان و توأمان وارد بازی شود.
استفاده از آینه برای درمان اختلال گفتار
یکی دیگر از راههای درمان مشکلات تکلم در کودکان استفاده از آینه است برای مثال کودکی که به درستی نمیتواند حرف سین را تلفظ کند میتواند نوع قرارگیری زبان خود را در هنگام تلفظ اشتباه این حرف در آینه مشاهده کرده و سعی کند زبان خود را برای تلفظ درست در جای مناسب خود قرار دهد و پس از آن مبادرت به بیان حرف سین بکند.
آینه می تواند یک از بهترین جایگزین ها برای کودکانی باشد که نوک زبانی حرف می زنند به دلیل اینکه نوک زبان حرف زدند به دلیل قرارگیری اشتباه زبان در دهان است.
استفاده از روش تکرار برای درمان اختلال گفتار
یکی دیگر از موثرترین تمرینات برای رفع مشکلات زبان در کودکان قصه است با کودک خود راه های تکرار یک کلمه را بسیار امتحان کنید.
استفاده از قصه و شعر برای درمان اختلال گفتار
از راه ها و آموزش های غیر مستقیم استفاده کنید برای مثال قصه هایی که در آن واژه هایی وجود دارد که کودک برای تلفظ آنها باید تمرین تلفظ آن کلمه را نیز انجام دهد. کودک نمی تواند واژه ی شین را درست بیان کنند به همین دلیل برای او داستانی تعریف کنید که در آن موجودی مانند شتر یا شیر جنگل وجود دارد و از او بخواهید که این داستان را در روزهای آتی برای شما یا افراد خانواده و دوستان تعریف کنند و از آنها بخواهید که با صبوری به تمام صحبت های کودک گوش فرا دهند و اجازه دهند که کودک به صورت کامل داستان را با بیان حتی غلط خود انجام دهد که این روش میتواند به مرور زمان باعث شود که کودک در تلفظ کلمه مربوطه متبحر شود و پس از تلفظ غلط سعی کنید شما درست کلمه را بصورت آرام بیان کنید تا کودک از تعریف قصه و داستان به دلیل ایرادگیری های شما فاصله نگیرد هم متوجه تلفظ اشتباه خود شود.
شنیدن و بیان قصه و شعر هر دو از راه های بسیار قوی برای حل مشکلات تکلم در کودکان هستند. تعریف داستان برای کودکان می تواند شخصیت آنها را در بعدهای مختلف تقویت کند، اما در این مطلب ما به مسئله بهبود گفتار کودکان از طریق داستان و قصه می پردازیم.
از کودک خود بخواهید برای شما هر زمانی که فرصت هست داستانی حتی خیال ای بسازد و برای شما تعریف کند. داستان گویی هم تکرارهای مورد نظر شما را در خود دارد هم کودک با صحبت کردن می تواند اعتماد به نفس لازم خود را کسب کرده و برون ریزی کند.
خواندن کتاب برای درمان اختلال گفتار
این روش درمانی یکی از عام ترین روشهای درمانی است اما برای کودکان سنین ۶ سال به بالا بیشتر توصیه می شود. به خاطر اینکه کودک باید حتما تسلط لازم را به حروف، کلمات، عبارات و جملات فارسی داشته باشد.
کودکانی که در تلفظ کلمات مشکل دارند با خواندن کلمات می‌توانند به تلفظ درست آن ها دست پیدا کنند.
لزوما اختلالات گفتار کودکان در لکنت و تلفظ اشتباه حروف و کلمات خلاصه نمی شود. برخی کودکان دارای دایره لغات لغات محدودی هستند و با همین دایره لغات می‌خواهم منظور خود را به دیگران برسانند در صورتیکه برای رساندن منظور درست به هم سن و سال های خود هم نیازمند واژگان بیشتری است.
قسمتی از این واژگان همانطوری که قبلا بیان شد می تواند از طریق گوش کردن به قصه ها و داستان های صوتی و از طرف دیگر صحبت با مادر و پدر خود صورت پذیرد.
به همین دلیل خواندن می تواند کمک بسیاری به کودکان برای یادگیری کلمات عبارات و جملات بیشتر کرده که به تقویت ارتباط کودکان با محیط اطراف منجر شود.
نوک زبانی حرف زدن کودکان
حدود ۱ درصد جامعه دچار ناروانی گفتار هستند، در کودکان این آمار به ۵ تا ۷ درصد می رسد. اصولا این ناروانی مدت دار نیست مگر اینکه ترس، تب، تشنج و عواملی از این دست سبب ماندگاری آن شود.
نوک زبانی صحبت کردن کودکان بی توجهی به درمان بموقع اختلالات گفتاری در کودکان است. اگر این مشکل برطرف نشود در دوران مدرسه در دروس دیکته نویسی و رونویسی دچار مشکل می شوند که البته می توان با آموزش و گفتار درمانی به آن ها مانع افت تحصیلی شان شد.
گفتار درمانی را همین امروز انجام دهید
اگر درمان اختلالات گفتاری به سنین بالاتر (بعد از ۴ سال) موکول شود، کودک به تدریج دچار پرخاشگری، اختلال تلفظ و اختلال یادگیری و آموزش در مدرسه می شوند.
بسیاری از اختلالات کودکان تا ۷ و ۸ سالگی مرتفع می شوند اما هرچه زودتر این اتفاق بیفتد تاثیرات این اختلالات به ابعاد دیگر شخصیت کودک نفوذ نمی کند.
پس حتما تا قبل از ۴ سالگی با مراجعه به گفتار درمان سعی کنید اختلال در تلفظ تمامی کلمات را در کودک خود برطرف کنید.
از آنجایی که بیش فعالی دارای انواع مختلف هست، شدت و ضعف بیش فعالی در کودک مشخص نیست و روش درمان در هر کودک نسبت به کودک دیگر متفاوت است به همین دلیل بیان یک زمان واحد برای درمان بیش فعالی در کودکان کاری غیر حرفه ای و مشکل دار است به همین دلیل ما سعی می کنیم.
در این مطلب روش های درمان بیش فعالی را بیان کرده و برای هر روش درمان بازه زمانی نرمال معرفی کنیم که باز این بازه درمان نمی تواند نسخه واحدی برای انواع بیش فعالی ها در کودک باشد. این قسمت از محتوا نیازمند دانش ابتدایی درباره بیش فعالی در کودکان است.
موسسه فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه در زمینه درمان بیش فعالی و اختلالات حسی کودکان بدون دارو و بدون بازگشت محتویاتی ارزشمند در حوزه بیش فعالی در کودکان برای وب سایت رادیو کودک تهیه کرده اند. پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر این چند محتوای ارزشمند را مطالعه کنید تا با اطلاعات بیشتری در مسیر درمان کودک خود قدم بردارید.
بیش فعالی در کودکان دارای ۲ نوع درمان است درمان دارویی که اکیدا توصیه می شود در آخرین مرحله و پس از درمان غیردارویی انجام شود. درمان های دارویی اصولا بازگشت بسیار بیشتری و شدید تری نسبت به باقی درمان ها دارند بخاطر همین همیشه سعی کنید درمان های غیردارویی را در اولویت قراردهید.
درمان غیر دارویی
موسسه فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه در زمینه درمان تمام انواع بیش فعالی و اختلالات حسی محتوایی با تعریف، علائم، علت و درمان بیش فعالی در کودکان تولید کرده اند که در آن به خانواده های عزیز اطلاعات بسیاری در این زمینه داده اند.
اما نکته حایز اهمیت اینجاست که تشخیص بیش فعالی پروسه ای بسیار پر چالش است زیرا بسیاری از اختلالات حسی در کودکان با نشانه های بیش فعالی همپوشانی دارند درست مثل حساسیت های فصلی و سرماخوردگی که در ظاهر شبیه به هم اما در باطن منبع پیدایش و درمان های غیریکسان دارند.
به همین دلیل موسسه فرزندان برتر برای آگاهی کامل خانواده ها در قالب محتوای دیگری با عنوان تفاوت ناتوانی یادگیری، اختلال پردازش حسی و بیش فعالی تولید کرده اند که به خانواده ها کمک می کند بصورت کاملا بتوانند تشخیص مناسب درباره بیش فعالی و اختلالات حسی کودکان خود داشته باشند.
پس از مطالعه مطلب بالا متوجه خواهید شد که یک اختلال کوچک در زمینه شنوایی یا حسی در کودکان نشانه هایی مشابه بیش فعالی دارد که با چند جلسه بازی درمانی یا قصه درمانی بصورت کامل برطرف می شوند.
روش درمان غیر دارویی همیشه روشی با ثبات تر در درمان های اختلالی و بیش فعالی است، به همین دلیل توصیه می کنیم برای کسب اطلاعات کامل تر و جامع تر درباره آینده کودک خود با موسسات معتبر در این زمینه تماس حاصل نمائید تا بتوانید مسیر زندگی کودک خود را با قوای بیشتری هموارتر کنید.
چند نمونه از درمان های غیردارویی بیش فعالی در کودکان در این قسمت تیتر وار آورده شده اند برای مطالعه بیشتر به مطالبی که در بالا ارجاع داده شده اند مراجعه فرمائید.
آموزش به والدین (Parenting)
ایمن کردن منزل (Child proofing)
کنترل
کنترل پیشایندی (آموزش)
کنترل فرآیندی
کنترل پسایندی
حل مسئله
پرورش حواس پنجگانه
خودگویی
ورزش
برنامه غذایی
تنظیم نور
درمان دارویی
اگرچه درمانی دارویی برای این اختلال به هیچ وجه توصیه نمی شود و جز در موارد خاص برای افراد با این اختلال تجویز نمی شود اما به طور معمول از داروهایی استفاده خواهد شد که با تاثیر بر روی قشر مغز و تالاموس، افزایش تمرکز، کاهش تحرک و بی قراری در پی خواهد داشت. از جمله این داروها می توان به ریتالین، ریسپریدون، دگزامفتامین، آنوموگستین و Maols اشاره کرد.
نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در این قسمت این است که این داروها نباید به مدت طولانی استفاده شود چراکه فقط روشن کننده موتور برای درمان‌پذیری و شروع بازی درمانی هستند و به هیچ وجه نباید بدون مشورت و تجویز روانپزشک استفاده شود.
درمان بیش فعالی یا ADHD صرفا از طریق مصرف دارو نیست. درمان های موثر دیگری نیز وجود دارد که می تواند به کودکان مبتلا به بیش فعالی ADHD کمک کند تا توانایی خود را برای توجه بیشتر بدست آورده، رفتارهای تکانه ای خود را کنترل کنند و فعالیت بیش از حد را محدود سازند.
وعده های غذایی، بازی، تمرین و یادگیری مهارت های اجتماعی بهتر، همه بخشی از یک برنامه درمان متعادل است که می تواند هم عملکرد او در مدرسه، مهدکودک و مکان های اجتماعی را بهبود بخشد و هم استرس و سرخوردگی کودک از محیط اطراف را کاهش دهد.
جدول محتوای درمان بیش فعالی
دارو تنها درمان بیش فعالی نیست
چند نکته مهم درباره مصرف داروهای بیش فعالی
درمان بیش فعالی از خانه شروع می شود
قدرت تمرین در درمان بیش فعالی
اهمیت خواب در درمان بیش فعالی
تاثیر تغذیه خوب بر بیش فعالی
درمان حرفه ای بیش فعالی در کودکان
رفتار درمانی برای کودکان بیش فعال
آموزش مهارت های اجتماعی
نکاتی برای حمایت از درمان بیش فعالی در فرزندتان
مدت زمان درمان بیش فعالی در کودکان
علائم بیش فعالی در کودکان
آیا کودکان بیش فعال درمان می شوند؟
دارو تنها درمان بیش فعالی نیست
در مطلبی دیگر به همت مجموعه فرزندان برتر (با سابقه ۱۵ سال فعالیت در زمینه درمان بیش فعالی بدون دارو) انواع بیش فعالی توضیح داده شد، راه های تشخیص هر کدام به تفصیل بیان شد، روش های درمان های دارویی و غیر دارویی بیش فعالی بررسی شد.
تحریک کننده هایی مانند ریتالین و آددلول اغلب برای اختلال کمبود توجه (ADHD یا ADD) تجویز می شوند، اما ممکن است بهترین گزینه برای فرزند شما نباشد و قطعا این تنها درمان برای کودک شما نیست.
داروهای درمان و کنترل بیش فعالی یا ADHD ممکن است به فرزندتان کمک کند تا بهتر تمرکز کند یا حداقل در کوتاه مدت به نشستن بدون تنش ادامه دهد. اما تا به امروز، شواهد کمی وجود دارد که کودکانی که برای کنترل بیش فعالی دارو مصرف کرده اند در پیشرفت تحصیلی، روابط یا مسائل رفتاری در بلندمدت بهبود مستمر داشته اند، حتی باید گفت مصرف دارو در کوتاه مدت، تمام مشکلات را حل نخواهد کرد و علائم بیش فعالی یا ADHD را کاملا حذف نخواهد کرد.
علاوه بر مواردی که درباره برگشت پذیری یا عدم تاثیر دارو در بلند مدت بیان شد، نگرانی ها در مورد اثرات این داروهای قدرتمند در مغز در حال رشد کودک وجود دارد.عوارض جانبی ای مانند تحریک پذیری، از دست دادن اشتها و بی خوابی نیز می تواند به مشکلات فعلی کودک اضافه شود.
در درمان بیش فعالی در کودکان دارو یک ابزار است، نه یک درمان چند نکته مهم درباره مصرف داروهای بیش فعالی
پاسخ به داروهای بیش فعالی یا ADHD در هر شخص متفاوت است: پس از مصرف دارو بعضی از کودکان پیشرفت قابل ملاحظه ای دارند، در حالی که کودکان دیگر به هیچ وجه تمایلی برای تغییر از خود نشان نمی دهند. عوارض جانبی نیز از کودک به کودک متفاوت است، و بارها دیده شده ضرر دارو بر برخی کودکان به مراتب بیشتر از منافع است. از آنجا که همه به طور متفاوتی پاسخ می دهند، پیدا کردن دارو مناسب و مقدار مصرف مناسب نیاز به دقت و زمان دارد.
تاثیر دارو در بیش فعالی زمانی که با دیگر روش های درمانی ترکیب شود بیشتر و موثرتر خواهد بود: فرزند شما به داروها عکس العمل بهتر و موثرتری نشان خواهد داد اگر از دیگر روش های درمان همزمان استفاده شود. مخصوصا روش های درمانی که به کودک روش های کنار آمدن با مشکلات و حل مسئله را می آموزد.
داروهای ADHD همیشه باید تحت نظارت مصرف شوند: درمان دارویی بیش فعالی یا ADHD خیلی بیشتر از مصرف یک قرص خاص در زمان های مشخص است. پزشک کودک شما حتما باید ناظر بر عوارض جانبی داروها باشد. زمانی که داروهای مصرفی بیش فعالی تحت نظر مصرف نشوند و نظارتی بر کنترل تاثیر آن ها نباشد بسیار برای کودک ریسکی و خطرناک خواهد بود.
اگر شما روش درمان با دارو را در نظر گرفته اید بدانید که قرار نیست تا ابد کودک شما دارو مصرف کند: روش از این شاخه دارو به آن شاخه دارو پریدن اصلا روش مناسبی برای درمان نیست، هر زمانی که احساس کردید کودک شما تاثیر مورد نیاز از داروی خود را دریافت نکرده است بی برو برگرد با پزشک مربوطه در میان بگذارید یا حتی در صورت اضطرار درمان را متوقف کنید.
کودک بیش فعال اگر در بهترین و تضمینی ترین مسیر درمان بیش فعالی قرار بگیرد باز هم التهابات داخل خانه می تواند کاملا مسیر تمام این درمان ها را به بیراهه ببرد.
به عنوان یک پدر و مادر، شما تاثیر زیادی بر روی درمان فرزند خود دارید. شواهد نشان می دهد که خوردن یک رژیم غذایی سالم با انرژی مناسب، تمرین و فعالیت های بدنی مناسب و برنامه های هوشمندانه دیگر مثل قصه گویی، دیدن تئاترهای کودکان و .. می تواند به بهبود کودک بیش فعال کمک های روحی و روانی کند.
پس بدانید اولین درمانگر کودک مادر، پدر و اطرافیان او هستند.
قدرت تمرین در درمان بیش فعالی - ADHDمطالعات نشان می دهد که میانگین ۳۰ دقیقه فعالیت خارج از خانه مخصوصا در طبیعت می تواند تاثیر بسیاری بر کاهش علائم بیش فعالی در کودکان داشته باشد. بر خلاف دارو بیش فعالی، ورزش نیازی به تجویز ندارد و عوارض جانبی ندارد.
ورزش کردن یکی از ساده ترین و موثر ترین راه های کاهش علائم بیش فعالی است. فعالیت فیزیکی بلافاصله باعث افزایش سطح دوپامین، نوراپی نفرین و سطح سروتونین می شود که همه آنها بر تمرکز و توجه تاثیرات شگفت انگیزی دارند.
به این ترتیب ورزش و داروهای بیش فعالی به همین ترتیب عمل کرده و تاثیرات یکسانی دارند، اما بر خلاف دارو بیش فعالی، ورزش نیازی به تجویز ندارد و عوارض جانبی ندارد.
اهمیت خواب در درمان بیش فعالی - ADHD
خواب با کیفیت منظم می تواند منجر به بهبود چشمگیر علائم بیش فعالی شود. با این حال، بسیاری از کودکان مبتلا به بیش فعالی در خواب شبانه مشکل دارند.
گاهی اوقات این مشکلات خواب به علت داروهای محرک است، و کاهش دوز یا متوقف کردن دارو به طور کامل مشکل را حل خواهد کرد اما این نکته را مدنظر داشته باشید که هر تصمیمی درباره داروهای کودکانتان حتما با پزشک مربوطه هماهنگ شود.
با این حال، درصد زیادی از کودکان مبتلا به بیش فعالی - ADHD که از محرکها استفاده نمی کنند نیز مشکلات خواب دارند. اگر فرزند شما یکی از آنها باشد، راهنمایی های زیر می تواند کمک کند.
تنظیم زمان خواب به طور منظم
اجازه ندهید کودک در زمانی غیر از زمان تنظیم شده بخوابد، پس اگر سر و صدای پس زمینه کودک شما را بیدار نگه می دارد، یک دستگاه صدایی یا یک فن را امتحان کنید.
در زمان تنظیم شده برای خواب حتما تمام دستگاه های الکترونیک (تلویزیون، کامپیوتر، بازی های ویدئویی، آی فون) را حداقل یک ساعت قبل از خواب خاموش کنید.
بر روی فعالیت های بدنی کودک در شب محدودیت قائل شوید هرچقدر فعالیت بدنی کمتر باشد کودک سریع تر میتواند به آرامش رسیده و به خواب برود
تاثیر تغذیه خوب بر بیش فعالی
مطالعات گسترده بر روی تاثیر تغذیه بر بیش فعالی نشان داده است که چه غذایی در چه زمانی می تواند تاثیرات مثبت و منفی ای بر روی بیش فعالی کودکان بگذارد.
در این قسمت توضیحات مختصری درباره تغذیه بیش فعالی خدمتتان ارائه می کنیم. فاصله بین تغذیه اصلی و میان وعده ها نباید بیشتر از ۳ ساعت باشد. این امر به حفظ قند کم خون فرزندتان، به حداقل رساندن تحریک پذیری و تمرکز بیشتر کودک کمک می کند.
پروتئین و کربوهیدرات: سعی کنید در هر وعده غذایی مقدار کمی پروتئین، کربوهیدرات های پیچیده در هر وعده و میان وعده غذایی او وجود داشته باشد.
سطح روی، آهن و منیزیم در خون فرزندتان را بررسی کنید: بسیاری از کودکان مبتلا به بیش فعالی از کمبود این مواد مغذی در بدنشان آزرده می شوند و آسیب می بینند و افزایش سطح آنها ممکن است به کنترل بیش فعالی کمک کند. در تحقیق دیگری تاثیرات آهن بر روی کودکان بیش فعال را مشابه تاثیرات داروهای بیش فعالی برابر گرفته است.
حتما اسیدهای چرب امگا ۳ را به رژیم غذایی کودک اضافه کنید: مطالعات نشان می دهد که امگا ۳ باعث کاهش فعالیت بیش از حد تکانشی و افزایش غلظت در کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی می شود. امگا ۳ در ماهی قزل آلا، ماهی تن، ساردین و تخم مرغ و محصولات شیری غنی شده یافت می شود. با این حال، ساده ترین راه برای افزایش مصرف کودک شما از طریق مکمل های روغن ماهی است.
درمان حرفه ای بیش فعالی در کودکان
اگرچه راه های بسیاری وجود دارد که می توانید به کودک مبتلا به بیش فعالی در خانه کمک کنید، اما ممکن است بخواهید از طریق حرفه ای به بحث درمان کودکتان بپردازید.متخصصان بیش فعالی می توانند به شما در ایجاد یک برنامه درمان موثر کمک کنند. درمانی چند جانبه برای بهبود کودک بصورت بدون بازشگیتی.
موسسه درمانی فرزندان برتر با ۱۵ سال سابقه در زمینه درمان کودکان بیش فعال و دارای اختلالات حسی، بدون نیاز به دارو و بدون بازگشت، می تواند یکی از حرفه ای ترین مراجع درمانی کودک شما باشد.
موسسه درمانی فرزندان برتر در حال حاضر تولیدات محتوای ارزشمندی در زمینه درمان کودکان ارائه می دهند. این محتویات بر روی سایت رادیوکودک و وب سایت فرزندان برتر قابل مشاهده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره موسسه فرزندان برتر پیشنهاد می کنیم مطلب پائین که توسط تیم ارزشمند فرزندان برتر تولید شده است را مطالعه کنید تا هم به مسئله بیش فعالی تسلط لازم را پیدا کرده و هم با قدرت درمانی موسسه بیشتر آشنا شوید.
تعریف، علائم، علت و درمان بیش فعالی در کودکان چیست؟
تفاوت ناتوانی یادگیری، اختلال پردازش حسی و بیش فعالی
استعدادیابی کودکان چیست، مزایا، تست ها، و مراکز استعدادیابی کودکان
رفتار درمانی برای کودکان بیش فعال
یکی از درمان های بسیار موفق بیش فعالی رفتار درمانی هست. این روش درمانی انقدر اثربخش است که شاید به مرور زمان خود را جایگزین داروهای مصرفی کودک بکند و مقدار داروی مصرفی کودک را کاهش دهد.
رفتار درمانی به بیان ساده تقویت رفتارهای مناسب از طریق پاداش و ستایش و کاهش رفتارهای مشکل زا از طریق محدودیت و نمایش عواقب کار توسط کودک است.
طبق نظر آکادمی اطفال در آمریکا، سه اصل اساسی برای رویکرد رفتار درمانی وجود دارد:
مشخص کردن هدف های واضح: هدف های معین، واضح و مشخص برای کودک قرار دهید برای مثال تمرکز ۲۰ دقیقه ای روی تکالیف منزل یا به اشتراک گذاشتن وسایل بازی با دوستان در خانه و مدرسه.
پاداش و جریمه: پاداش مثبتی برای هر انجام تمام و کمال هر عمل قرار دهید و زمانی که کودک شما در رسیدن به یک هدف وا می ماند او را جریمه کنید.
ادامه مسیر پاداش و جریمه: استفاده درست از روش پاداش و جریمه می تواند به مرور زمان شکل رفتاری کودک شما را بصورت کاملا مثبت ساختاردهی کند.
به عنوان پدر و مادر یک کودک بیش فعال شما نیز باید مسلح به نیروی علم باشید، به همراه یک درمانگر شناختی - رفتاری سعی کنید برنامه جامعی برای رفتار اصلاحی کودکتان تدارک ببینید.
یک درمانگر شناختی - رفتاری بر روی راه حل های عملی روزمره تمرکز دارد. این نوع درمانگر می تواند یک برنامه جامع پاداش و جریمه منحصر به فرد برای کودک شما در خانه و مدرسه بنویسد تا به شما در شکل دادن رفتار فرزندتان کمک های مستمر کند و با بررسی اثر هر رفتار و تغییر برنامه مربوطه به شکل گیری رفتار کودک کمک فراوان کند.
صبر کلید رفتار درمانی برای کودکان بیش فعال است زیرا رفتار کودکان بیش فعال در هر لحظه غیر قابل پیش بینی است.
این شوری و شیدایی (رفتار سینوسی) در کودکان بیش فعال از بزرگترین دست اندازهای مسیر درمان کودکان بیش فعال مخصوصا در مسیر رفتار درمانی است. گاهی اوقات ممکن است به نظر برسد که آموزش ها به کودکان بیش فعال بی فایده است. بله شاید در ابتدای امر این چنین به نظر برسد و آموزش ها در کودکان بیش فعال نسبت به باقی کودکان کم بازده تر و پیشرفت کندتر باشد اما با این حال، در طول زمان رفتار درمانی بر روی علائم بیش فعالی تاثیر بسیار شگرفی خواهد گذاشت.
آموزش مهارت های اجتماعی
کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه اغلب در معاشرت های اجتماعی رفتارهایی از خود بروز می دهند که با تنبیه افراد اطراف مواجه می شود برای مثال حرکت های فیزیکی شدید و حتی درگیرانه با کودکان دیگر در محیط بازی، دعوا کردن سر به اشتراک گذاری اسباب بازی ها و ... همگی باعث تضعیف عزت نفس کودک می شوند.
از آنجایی که رفتارهای کودک بیش فعال رفتارهای هیجانی و پر انرژی هست مسیر حرکت مهارت های اجتماعی کودک یک مسیر دایره وار خواهد بود.
به همین دلیل از اولین آموزش ها به کودکان بیش فعال آموزش مهارت های اجتماعی است. به طور معمول در یک محیط گروهی، آموزش مهارت های اجتماعی توسط یک درمانگر انجام می شود که رفتارهای مناسب را نشان می دهد و پس از آن فرزندان باید آنها را تکرار می کنند.
مهارت های اجتماعی چند نوع هستند. برخی از مهارت های اجتماعی به کودک روش درک متقابل از حالات فرد مقابل را می آموزد و به او می گوید وقتی فرد مقابل عکس A را انجام داد شما بهتر است از عکس العمل B استفاده کنی.
گروه دیگر مهارت های اجتماعی وظیفه انتقال این مهارت ها به اجتماع را بر عهده دارند.
نکاتی برای حمایت از درمان بیش فعالی در فرزندتان
کودکان بیش فعال قدرت هماهنگی قوانین میان حیطه های مختلف را ندارند، برای مثال یک کودک بیش فعال می آموزد که چگونه با وقایع تکان دهنده در مدرسه کنار بیاید اما نمی تواند این قوانین را با قوانین خانه ای که در آن زندگی می کند هماهنگ کند و شاید در مورد مشابهی در منزل نتواند کنترل امور را در دست داشته باشد.
بسیار مهم است که خانواده ها بدانند رفتار درمانی چیست و چگونه می توانند برنامه بیش فعالی را در خانه با کودک دنبال کنند.
کودکان بیش فعال با تکرار به قدرت می رسند پس سعی کنید کودک بیش فعال را در موقعیت های قابل پیش بینی قرار دهید تا آموزه های او دچار فراموشی نشوند.
